Wij zijn Europa

Bevind je je in Europa? Dit is geen strikvraag. Of een eenvoudige vraag. Je woont wellicht in Europa en voelt je sterk verbonden met je identiteit als Europeaan. Of je bent trots op je nationaliteit en Europa komt op de tweede plaats. Of misschien heb je hier helemaal geen sterke gevoelens bij. Niets is zo complex en genuanceerd als de band die we voelen met de plaats waar we naartoe bellen als we naar huis bellen, of dat nu een dorp, een stad, een land of zelfs een continent is. Canon Ambassador Lieve Blancquert begrijpt dit waarschijnlijk beter dan wie dan ook.

Lieve en haar vriendin Marij de Brabandere hebben vijf maanden op de weg doorgebracht in een camper en 33.000 kilometer door Europa gereden. Waarom? Ze waren op zoek naar meer samenhang. De waarden die we allebei hebben, de hoop, de dromen, hoe we willen dat de toekomst eruitziet. Ze gebruikte haar camera om een Europa vast te leggen dat uniek is in het hier en nu - in een tijd van grote verandering en onrust - maar dat ook op een unieke manier tijdloos is, omdat Europa de zorgen in de harten van mensen uitbeeldt.

Het idee en haar reis begonnen allebei in Berlijn, maar met een tussenliggende periode van 34 jaar. Op 9 november 1989 reed ze in Oost-Berlijn voor een vergadering, maar toen ze door de straten liep, leken ze anders. Ze zag een groot aantal mensen, die allemaal dezelfde richting op gingen, richting de Berlijnse Muur. "Dus ik heb mijn raam geopend en gevraagd: 'Waar gaan jullie allemaal naartoe?' En ze zeiden: 'De muur is gevallen! De muur is gevallen!'" Zoals we allemaal weten, was dat een zeer belangrijke gebeurtenis in de Europese geschiedenis en Lieve herinnert zich hoe iedereen door dit historische moment werd overvallen, wetende dat alles hierdoor zou veranderen. "Mensen hadden een gevoel van saamhorigheid, we waren allemaal één. En misschien [was het] een beetje naïef. Maar dat was mijn gevoel toen. 35 jaar later is het natuurlijk een heel ander verhaal."

Op dat moment waren er slechts tien lidstaten in de Europese Unie. Vandaag de dag zijn het er 27 en in vijf maanden bezocht het tweetal ze allemaal - plus het Verenigd Koninkrijk, dat in 2020 officieel de Unie verliet. "Het idee was om uit te zoeken wat ons met elkaar verbindt. Om erachter te komen wat mensen denken over hun toekomst en over het idee dat ze allemaal tot die groep behoren", aldus Lieve. "Ik had het idee om tien eenvoudige vragen op te stellen en die in 24 talen te vertalen, zoals 'Wat maakt je het meeste bang?', 'Voel je je arm of rijk?', 'Hoe zie je de toekomst?' en 'Wat is de grootste uitdaging die we hebben?' Vragen die een kind en een 100-jarige zouden kunnen beantwoorden."

De antwoorden die ze kreeg waren vaak moeilijk om aan te horen. In meer dan vijf fysiek en emotioneel uitdagende maanden zag ze liefde, angst, schoonheid, vriendelijkheid, rijkdom, armoede, comfort, wanhoop en woede. Een jonge Roma-vrouw die meer wil dan alleen moeder zijn. De eigenaren van een queerclub in Polen die hopen dat ze op een dag kunnen trouwen. Een jonge Belgische schapenboer, gefrustreerd door mazen in de wet. Een man van middelbare leeftijd in Luxemburg die de prestatiemaatschappij verruilde voor een caravan. En vluchtelingen, zo veel vluchtelingen, die op zoek zijn naar een huis en een gevoel van acceptatie, maar er zijn er maar weinigen bij wie een van beide lukt.

Lieve ontdekte dat het verleden voor velen net zo sprekend is in hun leven als het heden. Sommigen hebben een gevoel van nostalgie naar die goede oude tijd, anderen lopen rond met een altijd aanwezige angst, bijna een trauma, die bij bepaalde generaties leeft. In Estland ontmoette ze Janika, een HR-manager en moeder van twee kinderen, die deel uitmaakt van de Naiskodukaitse, het vrijwillige leger voor vrouwen. "Ze vertelde mij dat een invasie voor haar een aannemelijk scenario is en geen fantasie. Haar grootouders, ouders en zij hebben het allemaal zelf aan den lijve ondervonden."

Terwijl Lieve van land naar land reisde, ontdekte ze contrasten, tegenstrijdigheden en omstandigheden die een beeld vormen van Europa dat in bijna elk aspect caleidoscopisch complex is. Beslissingen die van bovenaf worden genomen, kunnen sommige mensen op een slechte manier beïnvloeden en vice versa. Niets is zo duidelijk als we zouden denken. En hoewel ze doelbewust politiek weglaat uit haar verhaal, hangen dergelijke kwesties vaak wel in de lucht vanwege onderwerpen zoals klimaatverandering, LHBTIQ+-rechten, de vluchtelingencrisis en de gevolgen van de Brexit.

"Maar vergis je niet", zegt ze nadrukkelijk. "Mijn boek en mijn project zijn niet politiek. Het draait echt om de kleine verhalen van mensen en de dingen waarmee ze worstelen. Het maakt niet uit welke politieke partij je aanhangt. Het is niet het verhaal van zij tegen ons." Ze ontdekte wel dat er dingen zijn die we allemaal met elkaar gemeen hebben, ongeacht locatie of taal. "Liefde en veiligheid zijn belangrijke thema's voor iedereen", schrijft ze in haar boek, 'Wij zijn Europa: Ontmoeting met een continent'. "We willen allemaal gezond zijn en gezond blijven. We willen rust en kalmte. Ouders hopen overal op een mooie toekomst voor hun kinderen."

Het Wij zijn Europa-project en de gelijknamige tentoonstelling wordt gesteund door Canon België. Van de reis van Lieve is ook een documentaire van een uur en een zesdelige docuserie gemaakt voor de Vlaamse tv-kanalen VRT CANVAS en VRT MAX. Deze docuserie heet Wij zijn Europa.