Uit liefde voor Sudan, de laatste mannelijke noordelijke witte neushoorn

Dieren worden vaak beroemd, maar er zijn er maar weinig die zo veel harten hebben veroverd als Sudan, de laatste mannelijke noordelijke witte neushoorn. Helaas overleed hij in 2018, maar zijn nalatenschap leeft op tal van manieren voort. Met name de inspiratie die hij vormt voor natuurbeschermers over de hele wereld.

Het leven van Sudan begon in het wild, maar hij werd in 1975 overgebracht naar de Dvůr Králové Zoo in Tsjechië, samen met nog een mannetje en vier vrouwtjes. Hij was toen twee jaar oud. Op dat moment werd hun vangst als controversieel beschouwd, maar het juist de gevangenschap die hem lang genoeg in leven hield om een symbool van hoop te worden.

Het stropen van neushoorns heeft namelijk een catastrofaal niveau bereikt en het ziet er niet naar uit dat het minder wordt. Waarom? Het antwoord is eenvoudig: geld. De illegale handel in hoorns is een lucratieve activiteit voor stropers, waarbij sommigen een marktwaarde melden van naar schatting ongeveer € 60.000 per kilo. Om dat in context te plaatsen: een neushoorn is waardevoller dan goud of diamanten. Hierdoor nemen populaties in alarmerend tempo af en worden alle neushoorns bedreigd.

Daarom werd Sudan in 2009 weer teruggevlogen naar Afrika. Niet naar zijn geboorteplaats, maar naar Ol Pejeta Conservancy, aan de voet van Mount Kenya, waar hij en de enige andere drie vrouwelijke noordelijke witte neushoorns die over waren, werden aangemoedigd om zich voort te planten. Ze werden 24 uur per dag gewapend beveiligd, omdat het lage aantal neushoorns uiteraard hun waarde verhoogt.

En terwijl Sudan in Ol Pejeta zorgvuldig in de gaten werd gehouden door hoofdverzorger Zacharia Mutai, kreeg hij veel bezoekers. Velen van hen hielpen om zijn legende als laatste mannelijke noordelijke witte neushoorn ter wereld te laten groeien.

In het gecompliceerde Venn-diagram van Sudan kruisen de paden van veel van zijn bewonderaars en supporters. Maar de afgelopen maanden is zijn verhaal op een nieuwe manier verteld via onze World Unseen-tentoonstellingen, zowel online als op tournee door Europa. De afbeelding van Sudan door Canon Ambassador Brent Stirton, Rhino Wars, is voor blinden en slechtzienden tot leven gebracht met reliëfprint, braillebeschrijvingen, commentaar van de fotograaf en audiolandschappen.

En in Zweden werd de tentoonstelling aangekondigd tijdens een fondsenwervend galadiner van The Perfect World Foundation, een organisatie die door Ragnhild Jacobsson werd opgericht om wildlife en natuur in crisissituaties te ondersteunen. Ook zij werd in 2013 geïnspireerd door een ontmoeting met Sudan en sindsdien is de neushoorn een centraal symbool van haar liefdadigheidsinstelling. Het was voor het team van Canon Zweden dan ook volkomen logisch om de inzamelingsacties van The Perfect World Foundation te ondersteunen door een print van Rhino Wars aan te bieden voor de veiling op het evenement, waarvan de opbrengst rechtstreeks naar het laatste thuis van Sudan in Ol Pejeta Conservancy ging.

"Sudan was een symbool, en daarom ondersteunde The Perfect World Foundation Ol Pejeta met een nieuwe omheining voor Sudan en zijn familie in het gebied van de noordelijke witte neushoorns," legt Ragnhild uit. "Maar we willen dat alle neushoorns veilig zijn."

Toen ze met eigen ogen hun kwetsbaarheid zag bij Ol Pejeta, en daarna bij een ander project, Solio, en opnieuw in Zimbabwe ("waar alle neushoorns waren gestroopt"), bestond er geen twijfel voor Ragnhild dat neushoorns de urgente bedreiging belichamen van het uitsterven van dieren. Dus elk jaar, op het gala van de organisatie, wanneer ze de titel 'natuurbeschermer van het jaar' toekennen aan een figuur die wereldwijd het bewustzijn van milieukwesties heeft vergroot, krijgt de ontvanger 'The Fragile Rhino' (de kwetsbare neushoorn). Het is een uniek geblazen glazen beeldje, geïnspireerd door Sudan en handgemaakt door beroemde Zweedse glasmakers, Kosta Boda.

Twee trotse eigenaren van The Fragile Rhino zijn Sir David Attenborough en Dr. Jane Goodall, maar het is veelzeggend dat in foto's, zelfs als het in handen is van een internationale beroemdheid, de blik direct wordt getrokken naar dit prachtige transparante beeldje. Met het kwetsbare glas in handen voel je het opvallende contrast met de kracht van het dier, en is het de perfecte metafoor voor de precaire situatie van de neushoorn in een gevaarlijke wereld. Het ligt natuurlijk voor de hand om de parallellen te zien met World Unseen, toen Brent Stirton de tastbare print van Rhino Wars presenteerde aan de blinde natuurbeschermer Lawrence Gunther. Ook hij voelde de kracht en de tragedie van Sudan onder zijn vingertoppen. En de tranen sprongen in zijn ogen. "Ik heb nooit gedacht dat er een dag zou zijn waarop een foto me dit gevoel zou kunnen geven."

De nalatenschap van Sudan is nog steeds 'werk in uitvoering' en zijn dood heeft alleen maar geleid tot meer vastberadenheid om de soort te redden. Embryo's van twee resterende noordelijke witte neushoorns - de dochter en kleindochter van Sudan - ondergaan momenteel IVF met behulp van genetisch materiaal dat van mannelijke neushoorns is verzameld voordat ze overleden. Dus misschien zal hij niet voor altijd de laatste mannelijke noordelijke witte neushoorn zijn. Maar hij blijft wel voor altijd een symbool van hoeveel we te verliezen hebben.

Op de World Unseen-website kun je alle afbeeldingen bekijken, de uitgebreide audiobeschrijvingen beluisteren en meer te weten komen over de technologie die is gebruikt om ze te maken.