'A Smile in the Rubble' van Muhammed Muheisen

In het midden van deze foto staat een jong Afghaans meisje op een houten kar met drie wielen. Ze draagt een lavendelkleurige salwar kameez (een lang shirt met broek) en een paarse hoofddoek. Ze houdt haar rechterhand omhoog in de richting van een roze ballon die vlak boven haar hoofd zweeft. Ze staat naar rechts gedraaid in de foto, haar hoofd is naar achteren gekanteld en haar ogen kijken omhoog terwijl ze naar de ballon glimlacht.

Links op de achtergrond kijkt een veel jonger kind, dat een trui draagt, naar het meisje in het midden van de foto. Het kind houdt de armen omhoog en lijkt te juichen. Iets naar rechts, achter de kar op de voorgrond, staat een andere kar die in verschillende kleuren is geverfd. Er zit een ander meisje in. Ze draagt een donkere hoofddoek en ze heeft haar armen om een kleine jongen met een kastanjekleurig hoofddeksel. Ze kijken naar het meisje met de ballon en glimlachen.

Op de achtergrond, aan de rechterkant in het kader, graast een koe. De kop en donkere hoorns van de koe zijn naar de grond gericht. Achter de koe staat een oude stenen muur van een klein gebouw die er vervallen uitziet. Een andere koe staat naast twee geiten die in het midden op de achtergrond grazen. Verder naar links bevindt zich een houten deur die op een kier staat. En helemaal aan de linkerkant van het kader staan kinderen in de rij om snoep te kopen in een provisorische supermarkt.

De foto wordt gedomineerd door de sombere kleuren van de bruine stenen, de doffe tinten van modder en gras en de rokerige lucht in de linkerbovenhoek. Maar zoals altijd voegen de kinderen kleur en licht toe.

Hoewel ik de foto in Pakistan heb gemaakt, is elk kind op deze foto een Afghaanse vluchteling. En hoewel de setting een overweldigend gevoel van somberheid oproept, komen de magie en kracht van het meisje in het midden: ze draagt felle kleuren en heeft een onschuldige, grote glimlach. De armoedige omgeving staat tegenover haar, de roze ballon en de andere kinderen. Ze hebben een moment gevonden om te doen wat kinderen altijd en overal doen: spelen.

Ze is oud genoeg om te weten dat haar leven oneerlijk is en dat haar omstandigheden veel beter hadden kunnen zijn, maar ze is jong genoeg om zich te verliezen in zoiets eenvoudigs als het in de lucht gooien van een ballon om zichzelf en haar vrienden te vermaken.

Ik kwam deze scène tegen in februari 2014, in de buitenwijken van de hoofdstad van het land, Islamabad, in een arme wijk waar honderden gezinnen Afghaanse vluchtelingen wonen. Deze nederzetting is slechts een van de vele, plaatselijk worden ze ook wel de 'Afghaanse kolonies' genoemd.

Van de 20 jaar dat ik fotograaf ben, heb ik 4,5 jaar in Pakistan doorgebracht. Toen ik daar was, bracht ik mijn dagen door met rondwandelen in arme wijken zoals deze om het dagelijks leven van de vluchtelingen die daar wonen vast te leggen. Ik bleef lang in dezelfde buurt zodat ik de mensen kon leren kennen en onderdeel kon uitmaken van hun omgeving, waardoor ze mij gingen vertrouwen en respecteren. Pas daarna kon ik door mijn lens naar hun dagelijks leven kijken.

De vreugdekreten die ik hoorde vlak voordat ik deze foto maakte, zal ik nooit meer vergeten. Ik liep door de straten en was op zoek naar de perfecte scène om vast te leggen. Ineens hoorde ik jongens en meisjes lachen. Ik liep er meteen naartoe en werd beloond met deze opvallende foto.

De grootouders van de kinderen op deze foto werden in 1979 gedwongen hun thuisland te verlaten en naar Pakistan te vluchten. In dit land wonen meer dan twee miljoen Afghaanse vluchtelingen. Zij zijn hier terechtgekomen tijdens de invasie door de Sovjets in Afghanistan en de daaropvolgende oorlog van 1979 tot 1989.

Eerst verbleven ze bij de grens en daarna werden ze verplaatst naar dit gebied in de buitenwijken van de Pakistaanse hoofdstad. Met hun gezin en leden van de Afghaanse gemeenschap bouwden de vluchtelingen lemen huizen in open gebieden, die uiteindelijk de 'kolonies' zouden worden die deze kinderen hun thuis zouden noemen.

De armoede hier is verbijsterend. Deze kinderen hebben geen toegang tot veel dingen die wij vanzelfsprekend vinden. Ze kunnen niet naar school omdat hun ouders zich dat niet kunnen veroorloven en hun woonwijken hebben geen elektriciteit of stromend water.

Vanaf 1 november 2023 hebben de Pakistaanse autoriteiten veel van deze buurten zelfs gesloopt in een hardhandig optreden tegen migranten zonder papieren en illegale nederzettingen.

Mijn werk in Pakistan, het vastleggen van het dagelijkse leven van de Afghaanse kinderen die hier wonen, inspireerde me om de Nederlandse non-profitorganisatie Everyday Refugees Foundation op te richten. We hebben een school voor meisjes kunnen financieren, niet ver van waar ik deze foto heb gemaakt. Het lost misschien niet al hun problemen op, maar deze biedt de kinderen in ieder geval het basisrecht op onderwijs. De school heet 'Encourage' en staat aan de rand van Islamabad.

Volgens mij lijden kinderen het meest onder conflicten. Omdat ze niet kunnen kiezen waar ze worden geboren of in welke omstandigheden ze worden geboren. En zoals deze foto laat zien, zijn kinderen overal ter wereld altijd op zoek naar dezelfde dingen: veiligheid, plezier en geluk.

De vreugde en speelsheid van dit beeld maakt de realiteit van de kinderen bijna nog tragischer. Onder de oppervlakte is het namelijk een verhaal van de miljoenen mensen die gedwongen werden hun huizen, hoop, families en herinneringen achter te laten, en dat allemaal om op zoek te gaan naar veiligheid. Dit is wat ik probeer te laten zien in mijn werk.

Of je nu in Londen, New York, Amsterdam of een vluchtelingennederzetting net buiten Islamabad bent, we hebben allemaal kleine momenten van geluk of plezier nodig. We hebben allemaal dingen gemeen.

Ik heb deze foto 'A Smile in the Rubble' genoemd en gemaakt met een Canon EOS 5D Mark III. En net als de meeste vreugdevolle momenten in het leven van een vluchteling, duurde dit moment niet lang. De ballon waaide weg en het meisje rende erachteraan. Ik had de eer om deze scène te vereeuwigen en te delen met de wereld.

Meer informatie over Canon Ambassador Muhammed Muheisen 