Meteorenzwermen fotograferen: waar, wanneer en hoe

Meteorenzwermen komen ongeveer tien keer per jaar voor wanneer de aarde door het stofspoor van een komeet of planetoïde beweegt. De meeste stofdeeltjes zijn van zandkorrelformaat, maar ze kunnen ook tot wel een meter breed zijn. De deeltjes verplaatsen zich met een snelheid van enkele tientallen kilometers per seconde en laten tijdens het verbranden heldere lichtsporen in de nachtelijke lucht na.

Professioneel fotograaf Fergus Kennedy heeft ruime ervaring met het fotograferen van meteorenzwermen. "Het is een geweldige kans om unieke beelden te maken", zegt hij. "Meteorenzwermen komen niet heel vaak voor en nogal wat elementen moeten samenkomen voordat je een goede foto kunt maken, dus het is geweldig als dit gebeurt."

De meteorenzwermen variëren elk in intensiteit; ze kunnen tussen de 10 en 150 meteoren per uur produceren. Elke meteorenzwerm is jaarlijks te zien wanneer de aarde in zijn baan rond de zon een specifieke wolk van stofdeeltjes doorkruist waardoor deze zwerm gedurende een bepaald deel van de nachtelijke hemel zichtbaar is. Een van de populairste meteorenzwermen wordt de Geminiden genoemd, omdat de zwerm uit het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini) lijkt te komen. Deze zwerm verschijnt begin december aan de hemel en piekt meestal rond 14 december.

In dit artikel geven Fergus uit het Verenigd Koninkrijk en zijn collega-astrofotograaf Timo Oksanen uit Finland deskundig advies voor het fotograferen van meteorenzwermen.

Wanneer je van plan bent om een meteorenzwerm te fotograferen, zoek dan eerst uit wanneer en waar de meteoren precies aan de hemel verschijnen. Er zijn verschillende websites en apps beschikbaar waarop je kunt zien wanneer bepaalde zwermen zullen passeren, in welke richting je moet kijken en in welke periode ze het meest actief zijn en dus de mooiste plaatjes zullen opleveren. De beste foto's maak je meestal in de uren net voor zonsopgang.

Gunstige weersomstandigheden voor die dag zijn essentieel. "Het fotograferen van de nachtelijke hemel is weersafhankelijk en een heldere lucht is uiteraard ideaal", zegt Fergus. "Bij het fotograferen van meteorenzwermen is de maanstand ook erg belangrijk. Raadpleeg daarom tijdens je voorbereiding ook een kalender met maanstanden. Als je opnamen maakt bij volle maan, krijg je een uitgebleekte lucht en is het veel moeilijker om goede foto's te maken."

Er zijn ook apps voor smartphones beschikbaar waarmee precies wordt aangegeven waar aan de hemel de meeste meteoren van een bepaalde zwerm te zien zijn.

Fergus gebruikt de Canon EOS R5 op een stevig statief voor het fotograferen meteorenzwermen. "Ik werk graag met deze camera vanwege de hoge 45 Megapixel-resolutie en de mogelijkheden bij weinig licht, de twee belangrijkste aspecten voor het fotograferen van meteorenzwermen", legt hij uit. "Die resolutie is vooral handig wanneer alle meteoren aan één kant van de opname te zien zijn. Na het bijsnijden houd je nog steeds een foto met goede resolutie over.

"De EOS R5 heeft zeker een verschil gemaakt voor mijn astrofotografie", voegt hij eraan toe. "De hoge ISO-prestaties en -gevoeligheid van de camera zijn ongekend als het gaat over full-frame sensoren."

Timo heeft onlangs zijn Canon EOS 5D Mark IV verruild voor een Canon EOS R6, die net als de EOS R5 uitstekend presteert bij weinig licht. "De EOS R6 vind ik net iets beter dan de EOS 5D Mark IV wat betreft ruis", legt hij uit. "Zonder spiegel fotograferen is ook een verbetering. In plaats van een optische zoeker waarmee je hetzelfde ziet als met het blote oog, gebruik je een elektronische zoeker waarmee je ziet wat de sensor ziet. Of je gebruikt gewoon het grote scherm op de achterkant. Dit werkt voor mij gemakkelijker."

Het fotograferen van meteorenzwermen is een onvoorspelbare activiteit en je krijgt de beste resultaten wanneer je serieopnamen over een lange periode maakt in plaats van enkele opnamen met lange sluitertijden. Om dit voor elkaar te krijgen, gebruiken beide fotografen de ingebouwde intervaltimer van hun camera. Hiermee kunnen ze automatisch instellen hoeveel foto's hun camera moet maken en hoe lang het interval tussen de opnamen in moet zijn.

"Als je vanuit je tuin fotografeert, kun je met de intervaltimer je camera een eind weg laten klikken terwijl je ligt te slapen en in de ochtend bekijk je de resultaten", zegt Fergus. Als je camera niet over een ingebouwde intervaltimer beschikt, kun je een aparte intervalometer gebruiken zoals de Canon TC-80N3-timerafstandsbediening.

Fergus stelt zijn camera met de intervaltimer in op een interval van ongeveer 25 seconden, waarbij hij een groot diafragma en een ISO van 1600 of 3200 gebruikt. Hij fotografeert in RAW om zoveel mogelijk details te kunnen vastleggen. "Je moet misschien wat experimenteren om de juiste belichting te krijgen, maar deze instellingen zijn een goed uitgangspunt", zegt hij.

Zelfs wanneer de camera over een lange periode gelijkmatig opnamen maakt, is het vaak lastig om meteorenzwermen goed op de foto te krijgen. "Toen ik in augustus de Perseïden-meteorenzwerm fotografeerde, heb ik in ongeveer 90 minuten bijna 500 opnamen gemaakt", zegt Timo. "Op slechts 40 foto's was een soort meteoriet te zien, en op maar 20 ervan waren meteorieten mooi in beeld gebracht."

Zowel Timo als Fergus maakt een selectie van hun beste foto's en opent deze in Adobe® Photoshop® of Adobe Photoshop Lightroom® als lagen op elkaar om een mooi aantal meteoren in dezelfde foto te krijgen.

Omdat de foto's van de meteorenzwerm over een lange periode zijn gemaakt, veranderen de sterren in het beeld langzaam van positie doordat de aarde draait. Om sterrensporen in foto's te voorkomen, selecteren ze één van hun foto's voor de achtergrondsterren en gebruiken dan de gum om alles te verwijderen behalve de meteoren in de andere lagen. Op YouTube staan gedetailleerde tutorials om op deze manier foto's van meteorenzwermen samen te voegen.

Als je alle adviezen van Fergus en Timo gebruikt bij je voorbereiding, heb je een grotere kans om een paar fantastische foto's van een meteorenzwerm te maken, maar er zijn geen garanties. "Je moet geduld hebben en niet opgeven", zegt Timo. "Wanneer je met je camera minstens een uur lang in één richting foto's maakt, heb je vaak kans om een paar mooie meteorieten vast te leggen."

Fergus is het daarmee eens. "Je hebt ook een flinke dosis geluk nodig", zegt hij. "Als de opname geen goede foto's oplevert, probeer je het de volgende keer weer. Ook wanneer het niet lukt om de meteoren die je in beeld wilt goed te fotograferen, is het toch leuk om buiten te zijn."

Adobe, Lightroom en Photoshop zijn gedeponeerde handelsmerken of handelsmerken van Adobe in de Verenigde Staten en/of andere landen.