Het bestrijden van ongelijke machtsverhoudingen met Sarah Waiswa

Canon Ambassador Sarah Waiswa beschouwt het aanmoedigen van Afrikaanse vrouwen die een fotografiecarrière willen opbouwen als een belangrijke taak. De documentaire- en portretfotografe werd geboren in Oeganda, groeide op in Kenia, en bracht vervolgens tien jaar door in de VS waar zij studeerde en in het Amerikaanse bedrijfsleven werkte. In 2010 keerde ze weer terug naar Kenia, haar huidige thuisbasis.

Vanuit deze ongebruikelijke internationale kijk, heeft ze een bijzondere passie ontwikkeld voor het vastleggen van de hedendaagse identiteit op het Afrikaanse continent. Ze geeft toe dat dit deels "een stuk zelfontdekking is – je gebruikt fotografie om de verhalen van anderen te vertellen, maar vervolgens ook naar jezelf te kijken om je eigen verhaal te snappen. Maar ik heb ook sociologie en psychologie gestudeerd en ben daarom extra geïnteresseerd in mensen en hun verhalen. Ik denk dat mijn achtergrond voor een groot gedeelte bepaalt in welke onderwerpen ik voor mijn werk geïnteresseerd ben. Maar eigenlijk ben ik nog het meest geïnteresseerd in samenwerking: samenwerking met de mensen die ik fotografeer en ervoor zorgen dat ik niet mijn eigen blik op hen projecteer, maar dat we proberen om samen het verhaal te vertellen."

Met haar focus op samenwerking en het bestrijden van ongelijke machtsverhoudingen, heeft Sarah het African Women in Photography-netwerk opgericht, dat het werk van vrouwelijke en niet-binaire fotografen uit Afrika viert, en het vrouwelijke perspectief ondersteunt dat nog steeds is ondervertegenwoordigd in het beroep.

"De fotografiewereld is van oudsher gedomineerd geweest door witte mannen. We willen duidelijk meer verhalen zien van vrouwen, en dan vooral van Afrikaanse vrouwen", legt Sarah uit. "Afrika als werelddeel is enorm vaak gefotografeerd, maar de meeste fotografen waren, met name in het verleden, daarbij vooral wit en man.

"We willen de kans krijgen om onze eigen verhalen te vertellen en laten zien dat we tot hetzelfde in staat zijn – en dat onze verhalen net zo belangrijk zijn. We fotograferen vanuit een eigen perspectief en ook dat moet worden erkend."

Het netwerk biedt mogelijkheden om van elkaar te leren via mentorschappen, koppelingen naar financieringsmogelijkheden en, het meest essentiële, een platform voor discussie en ondersteuning. "De community biedt ons een platform waar we het kunnen hebben over de uitdagingen waar we mee te maken hebben, informatie kunnen delen, middelen en financiering kunnen vinden en waarmee het makkelijker wordt om in de fotografiewereld te opereren", aldus Sarah.

In Sarahs eigen werk vormt de bestrijding van historische en hedendaagse ongelijke machtsverhoudingen een belangrijk thema. Haar project 'Stranger in a Familiar Land' werpt licht op het leven van Florence Kisombe, een model met albinisme en anderen met deze conditie in Afrika ten zuiden van de Sahara, evenals de reacties van de maatschappij hierop.

Een andere opmerkelijke fotografieserie van Sarah is ‘Lips Touched With Blood', waarbij Sarahs hedendaagse portretten van Afrikaanse personen naast archiefportretten zijn geplaatst – een presentatie die het verhaal rond kolonialisme, macht en identiteit vertelt vanuit een nieuw perspectief en er vragen bij stelt. Sarah gebruikt als techniek onder andere blacking-out van haar onderwerpen in de foto’s, om macht te verleggen van de fotograaf naar de gefotografeerde persoon en deze hun identiteit te laten herwinnen.

Het project is een samenwerking met de British Empire and Commonwealth Collection van de Bristol Archives, die ongeveer een half miljoen foto’s in haar bezit heeft van de landen van het voormalige Britse Rijk uit de periode tussen 1860 en de jaren 1970, de meeste gemaakt door Britse reizigers.

"Hoewel natuurlijk het beeld zelf belangrijk is", voegt Sarah hieraan toe, "is het bij het bekijken van deze koloniale foto’s ook interessant om de onderschriften bij de foto’s te lezen, die de context aangeven van de tijd waarin de foto’s zijn gemaakt."

"De fotograaf", zo vervolgt Sarah, "werd vaak neergezet als ontdekkingsreiziger, die zeg maar op een soort expeditie was. De vraag is, hadden de personen op de foto’s hier iets over te zeggen? Wilden ze eigenlijk wel worden gefotografeerd? Zelfs in de beschrijvingen worden ze alleen beschreven als een bezienswaardigheid op een safaritrip – 'Oh, daar is een inboorling,' of iets dergelijks. Alsof deze persoon geen naam of familie zou hebben. Het is alleen de ontdekkingsreiziger die zegt: 'Kijk eens naar al de geweldige dingen die ik heb gezien.' Het gaat er niet om wat er wordt gefotografeerd, maar wie het fotografeert.

Als het gaat om het vertellen van een ander verhaal, gelooft Sarah dat een foto net zo krachtig is als geschreven woorden. "Het is voor mij eenvoudiger om me in een foto te verplaatsen dan in een tekst. Foto’s hebben vaak een directe impact", zegt ze. "Natuurlijk vertellen foto’s niet het hele verhaal, maar ze kunnen je raken en je aan het denken zetten.

"Jij en ik kunnen allebei naar dezelfde foto kijken en toch iets totaal anders zien. Dat wordt bepaald door onze achtergrond en zo veel andere dingen. Dat is ook de kracht van een foto, of de kracht van kunst, dat het onderhevig is aan interpretatie en een discussie in gang kan zetten."

Voor de toekomst hoopt Sarah dat de African Women in Photography-community zal blijven groeien. "We versterken en leren van elkaar. "Ik hoop dat jonge en opkomende fotografen de mogelijkheid hebben om de community als een middel te gebruiken dat hun carrière vooruit helpt, waardoor zij hun talent kunnen delen met de wereld en kunnen blijven bijdragen aan verschillende kwesties.

"Onze stemmen zijn een lange tijd niet gehoord geweest", vat Sarah samen. "Maar dit is onze kans om de wereld te laten zien hoe het leven eruitziet door de lens van een Afrikaanse vrouw. Een perspectief dat hoognodig moet worden gehoord en gezien."