Pascal Maitre fotografeert de monarchvlinder

Elk jaar maken miljoenen monarchvlinders een ongekende reis van 4.000 km wanneer ze migreren van Canada naar Mexico om aan de bittere kou van de Noord-Amerikaanse winter te ontsnappen. Dit opmerkelijke natuurfenomeen werd pas in 1976 door wetenschappers ontdekt, maar tegenwoordig zijn deze vlinders bedreigd. Hun habitats worden namelijk vernietigd door illegale houtkap en intensieve landbouw. "Het is ongelofelijk," vertelt Canon Ambassador Pascal Maitre, die in januari 2019 deze vlinders een week lang fotografeerde. "De vlinders leven normaal gesproken vijf weken, maar aan het einde van de zomer brengen ze een nieuwe generatie voort die acht maanden in leven kan blijven en dus helemaal heen en weer naar Mexico kan vliegen."

Pascals shoot begon als opdracht van de Yves Rocher Foundation, die herbebossingsprogramma's en vlinderreservaten heeft opgezet in Michoacán, Mexico, waar de vlinders neerstrijken. "Het was zeker geen standaard ondernemingsverhaal. Ze wilden dat ik niet alleen liet zien wat ze doen, maar ook wat daar de baten van zijn," vertelt Pascal over het project, dat zou worden tentoongesteld tijdens het Festival Photo La Gacilly in Bretagne, Frankrijk. Het moest echter twee keer worden uitgesteld vanwege de coronamaatregelen. Voordat hij vertrok, sprak Pascal over de opdracht met Le Figaro Magazine, dat vervolgens besloot een paar dagen een schrijver mee te sturen. De reportage werd uiteindelijk pas in juni 2021 in het tijdschrift gepubliceerd. Dit was deels een gevolg van het uitstel van de expositie, maar het is ook gebruikelijk voor publicaties in tijdschriften. "Er zit vaak veel tijd tussen het maken van de foto's en de publicatie ervan," vertelt Pascal. "Bij National Geographic kan het bijvoorbeeld één of twee jaar duren."

De reis naar Michoacán begon met een vlucht van Frankrijk, waar Pascal woont, naar Mexico-Stad, gevolgd door een rit van 250 km en een trektocht van twee uur door de bergen. Zoals gebruikelijk werkte Pascal alleen. Hij had geen fotografieassistenten, alleen een lokale chauffeur die ook zijn gids was. "Dat vind ik zo fijn aan fotograferen: je kunt het in je eentje doen," zegt hij. Hij bezocht drie reservaten: een groot reservaat, dat open was voor het publiek, en twee kleinere, waar wetenschappers onderzoek doen. "Hoeveel vlinders zich tegelijk bewogen, hing af van de zon of de wind. Zo gaat het altijd wanneer je aan een verhaal werkt. Op sommige dagen is het licht goed, op andere niet. Je moet blijven werken en nooit tevreden zijn, want misschien maak je pas op de laatste dag de beste foto."

Ondanks zijn ruime ervaring kreeg Pascal tijdens het project met uitzonderlijke uitdagingen te maken. "Dit is de moeilijkste reportage die ik als fotograaf ooit heb gedaan," vertelt hij. "De vlinders zijn klein en vliegen heel snel. Met video zou dat geen probleem zijn, maar bij fotografie is het een hele uitdaging om de actie te bevriezen en scherp te houden. Je kunt geen stroboscoop gebruiken, want daarmee verstoor je de vlinders en raken ze de weg kwijt."

Zijn oplossing was om 'blind' te fotograferen: hij stelde scherp op een afstand van twee of drie meter en stelde soms het diafragma in op niet meer dan f/22. Zo kreeg hij een grote scherptediepte en hoefde hij geen afzonderlijke focuspunten te zoeken in een massa fladderende vlinders. Daarbij gebruikte hij zo nodig een sluitertijd van 1/4000 sec om de bewegingen van de vlinders te bevriezen en stelde hij de gevoeligheid in op maar liefst ISO5000 om de juiste belichting te behouden. Hij maakte "duizenden en duizenden en duizenden foto's", waardoor de nabewerking veel tijd kostte. Maar al dat werk was de moeite meer dan waard.

Hoewel het strikt genomen niet om een wildlifeopdracht ging, was het wel nuttig dat Pascal de dragspatronen van vlinders kende. Hij zorgde ervoor dat hij op het juiste moment op de juiste plek was om te observeren hoe de vlinders zich verzamelden en rondtrokken, waarbij ze overdag massaal naar een rivier vlogen op zoek naar water en 's avonds als het donker werd, neerstreken in boomtoppen.

Een van de dingen die hem is bijgebleven, was hoe de vlinders er 's nachts uitzien. "Meestal worden de oranje vleugels van de vlinders gefotografeerd, maar de achterkant van hun vleugels is zwart. Maar dat zie je alleen 's nachts. En dat maakt reportages lastig, want je moet je chauffeur om half 3 's nachts wakker maken, bij de eerste ochtendschemer, zodat je kunt zien wat er gebeurt. Maar daarmee onderscheidt deze reportage zich waarschijnlijk van andere verhalen over deze vinders."

Zelfs ervaren fotografen als Pascal leren bij elke opdracht iets nieuws. Deze keer leerde hij de technische mogelijkheden van zijn uitrusting ten volle te benutten. Hij vergelijkt zijn rol als fotojournalist die een verhaal opbouwt met die van een detective die op onderzoek uitgaat. "Bij het fotograferen ben ik heel vrij en probeer ik van alles uit. Je hebt een probleem waarvoor je een technische of redactionele oplossing moet vinden. Dat is ons werk."

Hij vertelt verder dat het adembenemende spektakel een blijvende indruk op hem heeft gemaakt, niet alleen persoonlijk maar ook professioneel. "Ik was iedere dag weer enthousiast. Deze shoot was niet gemakkelijk, maar de waarnemingen waren ongelofelijk – echt betoverend."