Filmen aan de frontlinie: Olivier Sarbils film Mosul

Het gevecht van de Iraakse strijdkrachten voor speciale operaties (Iraqi Special Operation Forces, ISOF) om de Iraakse stad Mosul te heroveren op ISIS (Islamitische Staat in Irak en Syrië) duurde van oktober 2016 tot juli 2017, en in die periode bracht de Franse filmmaker Olivier Sarbil zes ingrijpende maanden 'embedded' bij de ISOF door. Hier vertelt hij het verhaal achter de film genaamd Mosul, die hij tijdens die periode maakte. Voor deze film ontving hij in 2018 de Emmy in de categorie Outstanding Cinematography: Documentary.

"Ik begon pas vrij laat in mijn carrière met het maken van films, ik was 40", vertelt Olivier. "Nadat ik in de jaren '90 drie jaar als paratroeper had gewerkt bij de Franse mariniers, besloot ik mezelf te wijden aan mijn eerste liefde: fotografie." In 2011 stapte hij over op het maken van films. "Voor die tijd wilde ik eigenlijk niet overschakelen op video, omdat ik niet zo te spreken was over de resultaten die je met camera's kreeg", legt hij uit. "Maar toen ik een EOS 5D Mark II in handen kreeg besefte ik voor het eerst dat je op dezelfde manier als in fotografie met ISO kon werken. Je kon bewegende beelden maken die er heel fotogeniek uitzagen. Rond deze tijd begonnen tv-nieuwszenders zoals Al Jazeera ook EOS 5D Mark II-opnamen van freelancefilmmakers aan te nemen. "Iedereen was onder de indruk van hoe de nieuwsbeelden eruitzagen. Ze waren totaal anders en hadden een soort filmisch karakter. En zo ontdekte ik de wereld van video."

Maar zijn nieuwe carrière als autodidactisch cameraman leek een kort leven te zijn beschoren toen hij ernstig gewond raakte aan zijn rechterhand tijdens het filmen in de strijd om Sirte in Libië. "Ik werd geraakt door een raketgranaat", vertelt hij. "Ik lag acht maanden in het ziekenhuis in Frankrijk, had tientallen operaties en raakte een deel van mijn rechterhand kwijt." Maar dat betekende niet dat zijn dagen als filmmaker voorbij waren – als iemand een doorzetter is, dan is het Olivier Sarbil wel.

In 2016 maakte hij voor het Britste Channel 4 News een film van 14 minuten over de strijd tegen ISIS in Irak (Inside the battle for Mosul), en dit was aanzienlijk langer dan zijn gebruikelijke nieuwsreportages van drie minuten. Olivier: "Ik bracht zes weken door in Mosul en maakte daar een film die goed ontvangen werd." Het Amerikaanse actualiteitenprogramma PBS Frontline nam hierna contact met hem op. "Ze waren erg te spreken over de cinematografie en vroegen me een reportage van 25 minuten te maken. Daarna wilden ze dat ik een fly-on-the-wall-film maakte, iets dat persoonlijker zou zijn, zonder een vast tijdschema. En het resultaat daarvan is Mosul."

In een tijd waarin de meeste beschikbare oorlogsbeelden gedramatiseerd zijn of bestaan uit in alle haast opgenomen fragmenten van vluchtende getuigen, is Mosul een enorme prestatie. De film geeft een meeslepend inzicht in moderne oorlogsvoering: objectief, meedogenloos en intiem. De 40 minuten durende film volgt vier jonge Iraakse soldaten, Anmar, Jamal, Hussein en Amjad, negen beladen maanden lang tijdens gevechten en in tijden van verdriet. Hoewel Olivier zich nooit officieel verbindt aan de eenheid, kreeg hij een ongekende mate van toegang door een band op te bouwen met de commandant van de eenheid.

Olivier was in eerste instantie een fotograaf die werkte met Canon-camera's. Hij raakte geïnteresseerd in de EOS C300 en daarna in de EOS C300 Mark II omdat ze zo vertrouwd aanvoelden. Het feit dat de Cinema EOS-serie van Canon compatibel is met EF-objectieven was doorslaggevend. "Ik ben dol op de ergonomie van de C300 Mark II en het was fantastisch om een prime [objectief] of een klein 17-55mm objectief op de camera te kunnen zetten. Ik vond fotografie geweldig, dus het gebruik van de EF-objectieven op een videocamera was heel natuurlijk voor mij… Ik werkte al jaren met de C300 en toen de Mark II werd uitgebracht, was ik waarschijnlijk de eerste persoon in Frankrijk die hem in handen had."

Tijdens het filmen in Irak had Olivier niet alleen te maken met de voor de hand liggende gevaren die zich in een oorlogsgebied voordoen, zoals autobommen, scherpschutters en geweerschoten. Omdat hij alleen werkte en geen Arabisch sprak, was hij ook erg geïsoleerd. "Ik had geen collega met wie ik een risicobeoordeling kon doen of gewoon over de opnamen kon praten. Dat zorgde voor veel stress, omdat ik me soms afvroeg of ik wel genoeg opnamen had of de juiste beelden had opgenomen.

De beperking betekende dat Olivier economisch te werk moest gaan bij het filmen. "Aan het eind had ik misschien 60 uur aan opnamen, en dat is niet veel als je bedenkt dat ik er maanden was", zegt hij. "Ik had een beperkt aantal geheugenkaarten bij me en kon niet veel harde schijven meenemen."

Eén ding waarop Olivier kon vertrouwen was de kwaliteit van de opnamen die hij maakte. Olivier: "De camera kan erg mooie beelden vastleggen. Ik sta altijd weer versteld van de prachtige huidtinten die je met de C300 Mark II en het 15-stops dynamisch bereik krijgt. "Het is echt een compleet pakket: de camera is robuust, ergonomisch en helpt me de stijl te bereiken die ik voor ogen heb."

De videocamera verbeterde ook zijn workflow. Olivier had de optie om intern opnamen te maken tot 12-bits met RGB 4:4:4 met 2K (in vergelijking met de 8-bits 4:2:2 codec in Full HD van de C300) en met 4K intern waarmee hij "om te beginnen, op het gebied van codecs meer keuze had". Hij besloot om opnamen in Full HD te maken vanwege de opslagruimte die op dat moment beschikbaar was. "Ik maakte elke dag twee back-ups van mijn RAW-opnamen," legt hij uit, "dus ik moest ruimte besparen omdat er gewoon niet meer opslagruimte beschikbaar was."

Tijdens de postproductie was Olivier elke dag betrokken bij het werk met zijn coregisseur James Jones. "Ik ben zelf een editor en ik maak opnamen met de montage in het achterhoofd: ik heb de verhaallijn en een idee van hoe ik het verhaal wil opbouwen al in mijn hoofd", zegt hij. "Dat is waarschijnlijk het moeilijkste onderdeel [om onder de knie te krijgen] als je voornamelijk als fotograaf hebt gewerkt. Je weet wat af van compositie en dergelijke, maar veel fotojournalisten weten niet hoe ze een scène moeten opbouwen die werkt in video's."

De verhaallijn van Mosul is voorspelbaar tragisch, mondt uit in dood en uitzichtloosheid, maar heeft desondanks geen onderliggende moraal, zegt de filmmaker. "Het gaat meer om de vele nuances die een oorlog heeft."

De film heeft zeker indruk gemaakt op de kijkers: hij won in 2018 de Emmy in de categorie Outstanding Cinematography: Documentary en ontving daarnaast verschillende andere onderscheidingen. Ondanks zijn reputatie als filmmaker in conflictgebieden, streeft Olivier er niet naar om te worden gezien als een maker van oorlogsfilms. "Ik ben geen oorlogsjunkie", vertelt hij. "Sommige mensen pakken hun spullen en gaan op pad zodra er een oorlog uitbreekt, maar ik ga alleen als er een verhaal is om te filmen."

Meer informatie over Olivier en zijn werk is te vinden op zijn website. Houd er rekening mee dat materiaal op de site schokkend kan zijn.