Hollywood-producer Michael Deeley over de filmindustrie

"Een producer is iemand die ervoor zorgt dat een film wordt gemaakt", zegt Oscarwinnaar en filmproducer Michael Deeley. "Hij is er van het begin tot het eind bij en is het langst aanwezige lid van de crew." In het nieuwe Hollywood-tijdperk van de jaren 70 ontstond een iconisch beeld van regisseurs, maar de rol van producers bleef relatief onbekend. Maar zonder Michaels betrokken manier van werken, hadden we nu niet de gevierde films The Italian Job (1969), The Deer Hunter (1978) en Blade Runner (1982) gehad. In dit nieuwe interview vertelt de ervaren Hollywood-producer uit Londen over het maken van films en hoe het is om met Ridley Scott te werken.

Michael kwam bij toeval in de filmwereld terecht nadat hij zijn militaire dienst had vervuld in Maleisië. Een toevallig gesprek met een vriend van zijn moeder leidde tot een aanbieding voor de baan van tweede assistent-redacteur bij een bedrijf dat werd geleid door Douglas Fairbanks Jr. Hij kreeg hetzelfde betaald als dat hij betaald kreeg "om te worden beschoten in Maleisië", zegt hij, en "binnen een paar maanden was het duidelijk dat het ontzettend leuk was". Hij werkte zich omhoog vanuit de montagekamer en begon met het produceren van korte films in zijn vrije tijd. Peter Sellers en Spike Milligan speelden in zijn eerste productie uit 1956.

De rol van een producent is minder bekend dan die van een regisseur. Wat houdt het in?

"Een producer is iemand die ervoor zorgt dat een film wordt gemaakt. Hij bouwt de film vanaf de grond op door materiaal te vinden om deze te maken. De producer bepaalt wat een goed verhaal is en moet dan een paar andere mensen overtuigen, waaronder iemand die vele miljoenen wil investeren. Je moet een betoog houden dat aantrekkelijk is voor een investeerder, wat Paramount, MGM en alle andere productiemaatschappijen eigenlijk zijn. Hij regelt de casting, huurt een regisseur in, haalt voldoende geld op en beheert de productie, en houdt eventueel ook toezicht op de release. Hij is er van het begin tot het eind bij en is het langst aanwezige lid van de crew. Tijdens de productie is het de rol van een producer om de regisseur bij te staan. Als hij de Taj Mahal graag een paar centimeter naar links wil hebben, doe je dat. Als het je een kapitaal gaat kosten, doe je het niet — je probeert het."

"Het vinden van ideeën voor films is een heel belangrijke taak van producers. Zonder materiaal, zonder een project, heeft een producer geen baan. Ik lees alles wat er te lezen valt. Ik lees scripts tot ik ze niet meer kan zien, wat vaak het geval is. Een van de films die ik hebt gemaakt, Convoy (1978), is volledig gebaseerd op een muzieknummer. Als je een film op een nummer kunt baseren, zou je films moeten kunnen zien in toneelstukken, boeken... Eigenlijk in alles. Meestal zocht ik naar iets origineels, niet naar een remake."

"Aan de hand van de stijl van de film en wat er moet gebeuren. Ridley was de beste keuze voor Blade Runner. Voor mij was hij de perfecte match. Hij had films over de ruimte gemaakt, films met buitenaardse wezens, en ik vind dat hij een kijk op dingen heeft die bijna ongeëvenaard is binnen de industrie. Zijn oog voor detail is een van Ridleys sterke kanten. Hij tekende hoe het shot er volgens hem uit moest komen te zien. Soms zat hij op een kraan en terwijl de acteurs stonden te wachten, verplaatste hij een asbak in de hoek van een tafel vijftien centimeter de ene of de andere kant op. Dit uitzonderlijke oog voor detail maakten zijn scènes memorabel en erg mooi, los van de actie die er in plaatsvond."

"Ik had het boek van Philip K. Dick niet gelezen, alleen een bewerking ervan geschreven door Hampton Fancher. Mijn eerste reactie was dat ik er niet echt een film in zag. Ik denk dat het idee van sciencefiction niet echt in mijn hoofd zat. Wat betreft de financiering voor een dystopische film: de mensen die de film kochten wisten niet waarvoor ze betaalden. Toen het steeds duidelijker werd waar de film echt over ging, werd de onvrede steeds groter onder een deel van de investeerders, die nu gingen inzien dat het niet de vrolijke film was die ze op de een of andere manier hadden verwacht."

Hoe is de aparte stijl van Blade Runner tot stand gekomen?

"De stijl van de film moest een beeld schetsen van 40 jaar later, en heel veel mensen hebben er hard aan gewerkt om een beeld van de toekomst te scheppen. Syd Mead, de visuele futurist en conceptontwikkelaar, werd er in eerste instantie bij gehaald om auto's te ontwerpen, maar voegde uiteindelijk veel meer aan de film toe dan werd verwacht. Ridley Scott zelf wist goed hoe je dit soort spelingen op zekerheid kon stimuleren: hoe je een concept van de toekomst neemt en dit realistisch maakt en met de huidige tijd verbindt. Een van Ridleys inspiraties was Edward Hoppers schilderij Nighthawks, dat op een bepaalde manier een heel triest beeld schept van iemand in een stad. Het werd gebruikt om de sfeer van de film te bepalen."

"Ja, bij The Italian Job leek de uiteindelijke film in niets op het script wat sfeer betreft. Het was oorspronkelijk een vrij serieus verhaal met een duidelijk script. Paramount wilde het maken en Michael Caine wilde het doen, maar er klopte iets niet aan het idee van Michael Caine in deze film. Dat veranderde toen ik uitvogelde hoe we moesten casten en we allemaal bijzondere karakters zoals Benny Hill, Fred Emney en dat soort mensen binnenhaalden. Ze haalden alle serieusheid uit het verhaal en zorgden ervoor dat het een luchtige en komische film werd. Het was op zich hetzelfde script, maar de casting veranderde de hele film. De schrijver had er een hekel aan, totdat hij de film zag, omdat ik zijn verhaal veranderde."

"Ik wees het eerste boek af van een vriendelijke jonge schrijver. Het heette The Day of the Jackal. Ik las het en zei tegen hem: 'Sorry, maar hier zit geen film in. We weten dat Charles de Gaulle nog leeft, dus een film over zijn moordaanslag slaat nergens op.' Uiteindelijk vond hij een meer ervaren en betere producer dan ik die inzag dat de film niet was wat ik dacht dat het was (het ging over hoe ze de moordaanslag wisten te verijdelen). En dat was dat."

"Ik zie niet zoveel verschil met de films uit de jaren 60 en 70. De studio's brengen op dit moment veel grote Marvel-achtige films uit. Ze vormen een overweldigende mix van kleur, actie en geluid voor een bepaalde periode, en ze lijken niet al te kritische mensen aan te spreken, en vast ook een aantal kritische mensen. Het is gewoon één grote presentatie. De studio's willen altijd op veilig spelen, maar ze willen ook iets speciaals maken — het is een lastig spel voor ze."

Is het vandaag de dag eenvoudiger om filmmaker te worden of toen u begon?

"Producers hebben nu meer mogelijkheden. Amazon en Netflix geven ineens veel geld uit, wat goed is voor de industrie en de mensen die erin werken. Ik denk dat het op een bepaalde manier gemakkelijker is, maar vroeger was de industrie duidelijker geregeld en daardoor gemakkelijker om te leren kennen. Ik kan me voorstellen dat het best lastig is om te weten waar je moet zijn als je een film wilt financieren. Wat individuele filmmakers betreft: de opgave is om de film gemaakt te krijgen. Je probeert op elke mogelijke manier investeerders over te halen om de nodige middelen te verstrekken. Maar het draait nog steeds om het vinden van een goed verhaal, het opbouwen van een goede cast daaromheen en het vinden van een regisseur die je goed vindt. Dat is denk ik niet veranderd."

"Denk niet dat je in een gespreid bedje terechtkomt, dat is niet zo. Je kunt je wat mij betreft het beste omhoog werken. Wat je uiteindelijk ook wilt worden, begin onderaan: als assistent-filmredacteur, clapper loader, nummer drie in de geluidsafdeling, wat dan ook. De voordelen hiervan zijn ten eerste dat je een inkomen hebt en ten tweede dat wanneer je producer, regisseur of iets dergelijks wordt, iedereen in je crew weet dat je een bepaalde basis hebt en onderaan bent begonnen, in plaats van dat je zo van de filmacademie komt om meteen als regisseur aan de slag te gaan."

"Ik heb eigenlijk maar één film gemaakt dat het soort film is dat ik normaal gesproken kijk: The Italian Job. Mijn favoriete films zijn vrij eenvoudig, My Big Fat Greek Wedding bijvoorbeeld. Het zijn een beetje gekke, romantische en vooral komische films, maar ik heb nooit dat soort films gemaakt, behalve The Italian Job. Hoewel hij helemaal niet lijkt op een van mijn films, vond ik Mamma Mia ook echt geweldig. Ik weet zeker dat de tweede film een hit gaat worden. De cast is hetzelfde, hoewel ze allemaal iets ouder zijn, en het gaat werken. Dat gebeurt niet vaak."

"Jeetje. De film die een blije reactie oproept is natuurlijk The Italian Job. Blade Runner geeft me het meeste gevoel dat ik iets heb bereikt. Ik erger me een beetje aan dingen die beter hadden gekund in The Deer Hunter, maar je kunt niet zeggen dat iets slecht is als je een Oscar wint. Ze voelen geen van allen perfect. Zelfs bij The Italian Job waren er dingen die we anders hadden moeten doen."