Impressionistische fotografie: de serie die Laura El-Tantawy maakte in opdracht van WaterAid

Hoe fotografeer je een gevoel? Een voor de hand liggend antwoord kan zijn dat je een foto maakt van iemand die dat gevoel op dat moment ervaart, en focust op de details van hun gezichtsuitdrukking en lichaamstaal – de rimpels bij de ogen wanneer iemand lacht, of de samengebalde vuisten als iemand gespannen is. Maar dit is niet altijd de meest ethische – of effectiefste – aanpak. "Als je gevoelige zaken vastlegt, wil je geen foto maken van iemand die huilt, omdat dat een inbreuk is op iemands privacy. Op dat moment kun je iemand beter troosten dan je camera tevoorschijn halen", zegt documentairefotografe en Canon Ambassador Laura El-Tantawy. "Maar hoe breng je dat kwetsbare moment dat mensen met je delen op een andere manier in beeld?"

In Laura’s fotografie draait alles om intimiteit, en haar serie voor WaterAid en de Wimbledon Foundation uit 2023, Carrying Life: Motherhood and Water in Malawi, zit dan ook vol met emoties. De internationale NGO WaterAid vroeg haar een serie beelden te maken van vrouwen en baby’s in de Ntchisi-regio van Malawi, een gebied dat te maken heeft met een gebrek aan sanitaire voorzieningen, slechte hygiënische omstandigheden, en onvoldoende toegang tot schoon water. WaterAid werkt vaker samen met fotografen die een sterk visuele aanpak hebben. Zo vroegen ze eerder de Ethiopische fotografe en kunstenares Aïda Muluneh om een project te maken over waterschaarste en de impact hiervan op vrouwen in Afrika.

Laura's foto’s en video’s van het WaterAid-project werden ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag 2023 tentoongesteld op lichtboxen en digitale schermen, buiten op de oevers van de Theems in Londen. De beelden die Laura maakte, ademen een poëtische sfeer. De portretten die ze bij weinig licht van de vrouwen maakte met haar Canon EOS R5 zijn delicaat belicht. Op sommige zijn slechts kleine, subtiel belichte gebieden van het gezicht en lichaam te zien, terwijl de rest van het beeld in donker gehuld blijft. In andere opnamen focust ze op rijen vrolijk gekleurde emmers of richt ze haar camera op het landschap. Met behulp van uiteenlopende technieken als soft focus en bewegingsonscherpte, maakt ze beelden die zo impressionistisch zijn dat ze bijna abstract lijken – ver van de traditionele conventies van observationele documentairefotografie.

Voor Laura gaat het bij het vertellen van verhalen niet simpelweg om het neerzetten van een situatie, maar om het in beeld brengen van een emotionele ervaring. "Dat is waar het voor mij begint en eindigt", zegt ze. "Op een manier fotografeer ik zo vanuit mijn eigen kwetsbaarheid en emoties. Dat geeft een extra diepe laag aan mijn werk."

Laura is al twintig jaar bezig om haar eigen impressionistische fotografiestijl te perfectioneren. Na te zijn afgestudeerd in de journalistiek en politicologie aan de University of Georgia in de Verenigde Staten begon ze haar carrière als regionaal persfotograaf. Pas toen ze naar Egypte verhuisde, het land waar haar ouders vandaan kwamen, begon ze een eigen visuele taal te ontwikkelen – een die ze passender vond voor de situaties die ze fotografeerde dan een conventionele documentaireaanpak. Ze gunde zichzelf tijd om haar stijl te perfectioneren en vertrouwen in haar aanpak te krijgen, en gebruikte hiervoor haar eigen langlopende projecten als In the Shadow of the Pyramids (2005-14), The Veil (2008-2012) en An Immortal River (2013-heden).

"Doordat ik consistent te werk ging en alleen maar foto’s maakte voor mezelf, had ik alle vrijheid om te experimenteren. Ik hoefde geen werk voor bepaalde klanten te produceren", vertelt ze. "Ik begon langzaam te zien hoe ik zelf de wereld waarneem en hoe ik dat kon vastleggen."

De niet-gouvernementele organisatie WaterAid had in Malawi een groep vrouwen uitgekozen voor een aantal casestudy’s. Laura observeerde deze vrouwen eerst uitgebreid terwijl ze werden geïnterviewd door de NGO-medewerkers. Hierbij was ook een psycholoog aanwezig die zo nodig kon ingrijpen om het interview te onderbreken of het gesprek een andere richting op te sturen. Dit was volgens Laura ook echt nodig, aangezien sommige vrouwen ernstige traumatische ervaringen hadden gehad, zoals het zien sterven van een kleinkind.

"Het was voor mij belangrijk dat ik eerst hun verhaal hoorde", legt Laura uit. "Ik wilde niet gewoon binnen komen lopen en zeggen: ‘Ik kom een foto van je maken'. Dat zou voelen als een inbreuk op iemands privacy. We wilden tenslotte niemand kwaad doen met ons project."

De interviews vormden de basis voor de beelden die Laura vervolgens maakte van de vrouwen. "Om schoon water voor hun familie te halen, moeten deze vrouwen minstens drie of vier kilometer lopen, en daarna het water nog terug dragen", vertelt ze. "Dat doen ze soms wel drie keer per dag." Maar door met de vrouwen te praten en interesse te tonen, merkte ze dat ze dit niet zozeer als strijd zagen, maar als manier om zich in te zetten voor hun gemeenschap – als iets waaruit ze kracht konden putten.

In het verleden werden NGO’s regelmatig beticht van het ontmenselijken van de onderwerpen van hun foto- en videomateriaal – door het lijden van deze personen te laten zien op extreme of niet-respectvolle manieren die hen vooral als hulpeloze slachtoffers afbeeldden. Laura is zich ervan bewust dat ook het maken van prachtige foto’s zoals die van haar bepaalde risico’s inhoudt. "Als je een sterke visuele esthetiek hebt, is er altijd de zorg dat mensen alleen de betoverende kleuren, de beweging en het licht zien, maar niet het menselijke verhaal erachter", zegt ze. "Je begeeft je op gevaarlijk terrein. Je moet jezelf goed realiseren dat de esthetiek in je foto’s de overhand kan nemen."

Het is een voortdurend proces waarbij je zeer alert moet zijn dat het verhaal niet verloren gaat. "Voor mijn werk vind ik het daarom belangrijk dat er een geschreven persoonlijk verhaal aan wordt gekoppeld, zodat het in de juiste context kan worden geplaatst", voegt ze eraan toe. "Bij de serie voor WaterAid waren dat de woorden van de vrouwen zelf, waarbij zij vertelden over hun ervaringen."

Door minder te laten zien in elk frame, had Laura het gevoel meer te kunnen vertellen. "Ik koos de momenten die er voor mij uitsprongen", legt ze uit. "Ik zag bijvoorbeeld kleine waterdruppels die op de handen van de vrouwen spetterden terwijl ze het water in hun emmers pompten, of druppels die over hun voorhoofd liepen terwijl ze de emmers droegen. Deze kleine details vond ik erg interessant."

Naast deze close-ups van de waterdruppels op de gezichten van de vrouwen, maakte ik ook opnamen van het wateroppervlak, waarin een reflectie te zien was van de omgeving. De bomen die je weerspiegeld ziet in de emmer water vertellen niet het hele verhaal, maar in combinatie met de andere beelden, scheppen ze een bepaalde sfeer. Hierbij bleek het Canon RF 85mm F2 MACRO IS STM-objectief van Laura van grote waarde, door haarscherpe beelden te bieden wanneer die waren gewenst.

De afgelopen tien jaar is er een bredere opvatting gekomen van wat als documentairefotografie kan worden beschouwd, waarbij steeds meer fotografen "persoonlijk werk" maken, vertelt Laura – hoewel ze denkt dat fotografie in principe altijd persoonlijk is. "Je ziet meer de eigen stem van een fotograaf terug in hun werk", zegt ze.

Veel fotografen zouden net als Laura graag werken voor non-profitorganisaties. Ze heeft daarom wat tips voor hoe je NGO’s benadert als je in deze wereld een kans wilt krijgen.

Ten eerste: "weet wat je te bieden hebt aan die NGO. Ben jij de juiste persoon voor die opdracht? Past het in je bredere fotografiewerk?"

Ten tweede: doe uitgebreid onderzoek naar de NGO die je wilt benaderen. "Onderzoek welke werkwijzen die NGO erop nahoudt", zegt Laura. "Hoe gaan ze te werk in het veld? Welke richtlijnen hebben ze? Ze richten zich op een breder publiek, waaronder hun projectklanten en mensen die mogelijk hun projecten willen sponsoren, en hebben daarom aan meerdere groepen verantwoording af te leggen. Met dit alles heb je rekening te houden."

Ten slotte is het heel belangrijk om goed te communiceren met de organisatie. "Wees eerlijk in je gesprekken", onderstreept Laura. "Als je je ergens ongemakkelijk bij voelt of een suggestie hebt, zeg dit dan gelijk. En zorg ervoor dat je alles noteert zodat je hierop altijd terug kunt grijpen."