De hologrammen van Rob Munday: waar kunst en wetenschap samenkomen

Op een dag in 1981 liep Rob Munday langs een fotografiegalerij in Londen. Hij zag vanuit zijn ooghoek iets schitteren. In de galerij zag hij een van de eerste echte hologrammen ooit. "Ik was meteen verkocht", vertelt Rob. "Ik realiseerde me dat holografie de perfecte mix van kunst en wetenschap is, en ik wist op dat moment dat ik de rest van mijn leven hologrammen zou maken."

Rob rondde in 1983 zijn bachelor (Honours) in wetenschappelijke en technische illustraties af en kreeg een baan bij de holografiepioniers en kunstenaars Edwina Orr en David Traynor, in een van de eerste hologramstudio's van het Verenigd Koninkrijk. Hij was medeoprichter van de holografieafdeling van het Royal College of Art, een van de eerste ter wereld, en begon later zijn eigen holografiestudio.

Tegenwoordig wordt hij algemeen erkend als de leidende holografiemaker wereldwijd en heeft hij zich het gebied tussen kunst en wetenschap geheel eigen gemaakt. Munday heeft portretten van uiteenlopende mensen gemaakt, van Karl Lagerfeld tot Liam Gallagher. In 2003 maakte hij samen met iemand anders het eerst officiële holografische portret van de koningin van het Verenigd Koninkrijk. Tien jaar later had hij weer een primeur te pakken: hij maakte een holografisch miniatuurportret op 24-karaats goud, en vond daarmee een compleet nieuwe portretvorm uit.

Munday legt uit dat het woord hologram in de laatste jaren voor bijna elk type 3D-afbeelding wordt gebruikt, en dat hij daarom de term 'echt hologram' gebruikt. Een echt hologram is een foto van een lichtveld, of interferentiepatroon, in plaats van een afbeelding gemaakt met een objectief, die, wanneer deze goed wordt belicht, resulteert in een 3D-afbeelding die met het blote oog te zien is. Met een foto kun je maar een beperkte hoeveelheid informatie vastleggen, maar met echte holografie kun je "alle eigenschappen van het licht dat door de echte wereld wordt uitgestraald vastleggen en reproduceren". In dit artikel komen we meer te weten over dit unieke medium van de meester zelf.

Waar werk je en wat is je routine?

"Ik heb een vaste studio in mijn huis in Zuidwest-Frankrijk, waar ik zowel echte hologrammen als lenticulaire afbeeldingen maak (een ander soort afbeelding met 3D-illusie). Ik heb ook een kantoor in de fantastische Twickenham Film Studios in Londen. Wanneer ik belangrijke shoots heb in Londen of ergens anders, zoals de recente shoot met Angelina Jolie in Hollywood, huur ik een studio in de buurt en verhuis ik mijn gevoelige apparatuur en camera's daar naartoe. In Frankrijk, daarentegen, heb ik de luxe dat ik op mijn gemak foto's kan maken. De bloemen uit mijn nieuwe serie zijn zowel gekweekt als vastgelegd in mijn huis in Frankrijk. Het leven is te kort voor een vaste routine — er is simpelweg veel te veel te doen en te bereiken. Ik ben nu 59, maar ik ben voor mijn gevoel nog maar net begonnen."

Kun je ons het proces uitleggen?

"Lenticulaire afbeeldingen worden gemaakt met een parallactische beeldreeks. Met andere woorden: je maakt een reeks foto's vanuit net iets verschillende beeldhoeken rondom het onderwerp of de scène. Vervolgens voer je die reeks in een computer in en maak je er een afbeelding van die werkt als een 3D-foto. De eerste stap kan op verschillende manieren worden uitgevoerd, maar ik gebruik het liefst een camera die door een computer aangestuurd over een lineaire rail beweegt en ongeveer elke 10 mm een foto maakt. Daarbij roteert de camera, zodat deze op het middelpunt van het onderwerp gericht blijft."

"In 2003 heb ik het VIP-systeem (Video Images with Parallax) ontworpen en gebouwd, speciaal om een portret van koningin Elizabeth II te maken. Een gewone camera wordt op een draaiend platform geplaatst, dat op zijn plaats weer op een twee meter lange, gemotoriseerde, lineaire rail staat. Op die manier kan de camera op hoge snelheid en met extreme precisie door een computer worden aangestuurd."

"Het systeem werkt nu met elke Canon-DSLR, maar mijn favoriete camera op dit moment is de Canon EOS-1DX Mark II. Bij 16 fps kan de 1DX Mark II een reeks van 50 RAW- en JPEG-beelden vastleggen in net iets meer dan drie seconden. Dat is bijzonder belangrijk bij portretten. Zodra de beeldreeks is opgenomen, wordt deze automatisch naar de harde schijf van een computer gedownload en wordt er een 3D-afbeelding weergegeven op een grote 3D-TV."

"Het nabewerken bestaat uit retoucheren en met speciale software corrigeren van de vertekeningen die inherent zijn aan parallactische beeldreeksen. Zodra de reeks is verwerkt, worden de afbeeldingen gecombineerd of 'verweven', ook weer met speciale software, tot één afbeelding, die wordt geprint. De resulterende print wordt vervolgens in lagen gelamineerd op de achterkant van een lenticulaire lens voor de uiteindelijke 3D-afbeelding. Er bestaan de nodige websites die dit proces veel gedetailleerder beschrijven dan ik hier nu kan doen, maar de techniek is niet lastig om te leren en je kunt er geweldige resultaten mee behalen."

Hoeveel planwerk gaat er aan een afbeelding vooraf?

"Het maken van 3D-afbeeldingen — of 'lichtsculpturen' zoals ik ze het liefst noem — is fundamenteel anders dan 2D-fotografie, hoewel fotografie een integraal onderdeel van het proces is, net als bij lenticulaire opnamen. Het is veel minder direct en vereist veel meer planning. Bepaalde parameters staan vast, zoals de afstand van de camera tot het onderwerp en daarmee de brandpuntsafstand van het gebruikte objectief. Dit kan soms een beperking vormen voor het type afbeeldingen dat kan worden gemaakt en het gebruikte medium. Bij lenticulaire afbeeldingen en echte holografie, daarentegen, staat vast hoe groot het scherptevlak is dat kan worden weergegeven. Dit soort 3D-fotografie heeft meer gemeen met beeldhouwen dan met fotografie. Net als bij een traditioneel beeldhouwwerk moet je eerst zorgvuldig de dimensies van het onderwerp bestuderen."

Wat is het verschil tussen een hologram en een lenticulaire afbeelding?

"Ik moet zeggen dat, hoewel ik het tot nu toe over echte holografie heb gehad, ik voor het merendeel van mijn meer recente werk, waaronder mijn bloemenserie, geen echte holografie heb gebruikt. In plaats daarvan heb ik de nieuwste lenticulaire fototechnieken gebruikt. Echte holografie is een extreem complex en duur proces, en ondanks het fundamentele vermogen om optische realiteit te reproduceren, is het op andere manieren weer vrij beperkt. Veel professionals in de echte holografie zijn in de laatste jaren daarom langzaam overgestapt op lenticulaire afbeeldingen. Omdat het een stereofotografisch proces is, is het veel eenvoudiger en goedkoper. Hoewel lenticulaire afbeeldingen de realiteit niet zo effectief kunnen reproduceren als echte hologrammen, zijn ze desalniettemin erg overtuigend als ze goed worden gemaakt."

Hoe kunnen wij 3D-fotografie uitproberen?

"Verreweg de gemakkelijkste manier is het maken van lenticulaire afbeeldingen. Je kunt bij verschillende bedrijven lenticulaire lenzen kopen. Je kunt met een eenvoudig draaiend plateau een reeks beelden vastleggen. Dit is gelijk aan het bewegen van een camera om een onderwerp heen. Zet de camera op een statief en laat het onderwerp ronddraaien, en maak om de zoveel graden een foto."

Neem een kijkje op de productpagina van de EOS-1D X Mark II voor meer informatie.