Strangely Familiar: Guia Besana's gefictionaliseerde vrouwen

Op een ochtend was de Italiaanse fotograaf Guia Besana met haar dochter aan het ontbijten, toen ze een slokje uit haar mok nam. Ze morste hete koffie over zichzelf heen. "Er is iets vreemds met je, mam, iets met je mond", zei haar 10-jarige dochter. En jawel, toen ze in de badkamerspiegel keek, stond één oog wijd open, terwijl haar mond aan dezelfde kant neerhing. Doodsbang dat ze een beroerte had gehad, sprong Guia in een taxi naar het ziekenhuis waar de artsen verklaarden dat ze Bellse parese had, een tijdelijke verlamming van de gezichtsspieren.

In de drie maanden daarna, toen haar aandoening op zijn hevigst was, zag ze de wereld op een nieuwe manier. "Ik moest eten met een rietje en mijn oog dichtplakken met tape om te slapen", zegt Guia. "Het was verschrikkelijk." Plotseling was ze zich bewust van het gestaar van andere mensen – voyeuristische blikken van vreemden en bezorgde blikken van haar familie. "Ik was niet meer bevoorrecht, en het deed me beseffen wat het betekent om bevoorrecht te zijn", herinnert ze zich tweeënhalf jaar later, nu ze bijna volledig hersteld is. "Die verandering van perceptie interesseerde me."

De in Barcelona gevestigde fotograaf begon 19e-eeuwse freakshows te onderzoeken en kwam de figuur Julia Pastrana tegen, een Mexicaanse vrouw met een aangeboren genetische aandoening waardoor haar gezicht en lichaam met haar waren bedekt. Julia werd uitgebuit en belachelijk gemaakt en trad op in de show 'De lelijkste vrouw ter wereld'. In dit interview bespreekt Guia hoe haar nieuwste project, Strangely Familiar, is geïnspireerd op Julia's verhaal en haar eigen ervaringen, en hoe het project past binnen een bredere benadering waarin ze fictie gebruikt om na te denken over de realiteit van het vrouw-zijn vandaag de dag.

"Ik kan mijn ervaring niet vergelijken met haar leven, maar het was wel de vonk. Ik wilde haar isolatie, haar eenzaamheid en ook haar veerkracht onderzoeken. Voor mij maakte die ervaring me een beter mens. Ik weet nog dat ik in een bus zat waar iedereen naar me keek. Eén vrouw in het bijzonder leek vol afkeer. Dit gaf de inspiratie voor een foto uit de serie waarop een groep mensen in de mist te zien is. De foto gaat over de willekeur waarmee je in een situatie geboren wordt. Er is geen gerechtigheid. Ik was benieuwd naar het leven van deze andere mensen, van deze vrouw. Het doel van freakshows was om het publiek zich beter te laten voelen, omdat ze zagen dat het leven van iemand anders erger was dan dat van hen. Dat bestaat vandaag de dag nog steeds – door de manier waarop we elkaar beoordelen op sociale media, en in die bus."

"Ja. Vrouwen staan onder die druk om perfect te zijn, esthetisch gezien. Maar dit zijn de verschillende ideeën die je aan het beeld kunt toevoegen. Mijn werk begint altijd bij mijzelf, vanuit een persoonlijke situatie, en dan maak ik het langzaam universeel. Ik heb niet één publiek of één betekenis in gedachten – het gaat erom een discussie rond het onderwerp te stimuleren."

"Het model is een Russische vriendin van mij die eerder voor me heeft geposeerd. Ik had iemand nodig die beschikbaar was, omdat ik dit fotografeerde wanneer ik het maar tussen mijn opdrachten als portretfotograaf kon inpassen. De andere modellen zijn op straat gecast. Als je een professioneel model gebruikt, geven ze je maar één ding en dat is het. Mensen die geen modellen zijn, kunnen je veel meer geven. Of ze geven je iets minder en dat is op een andere manier interessant. Fotografisch gezien word je creatiever omdat er een uitwisseling is, ze nemen deel aan je creatieve proces."

"Vaak begint het met de locatie. Ik zie een plek die ik leuk vind en die past bij een idee dat ik in gedachten heb, en dan begin ik er omheen te werken. Deze foto's zijn geen scènes die rechtstreeks uit het leven van Julia Pastrana komen; ze onderzoeken de dingen die ons verbonden. Bij mijn proces draait het om samenstellen. Het gaat erom dingen proberen te vinden in de echte wereld – locaties, kostuums, mensen, rekwisieten – die mijn gedachten het beste uitdrukken. Ik heb deze foto's gemaakt met een Canon EOS R5 en een Canon RF 50mm F1.2L USM-objectief op een statief. De scherpstelling van de R5 is ongelooflijk, en de RAW-bestanden zijn enorm. Dat is belangrijk bij kunstfotografie, vooral omdat ik mijn werk graag op groot formaat print wanneer ik het tentoonstel. De camera is ook zo enorm aanpasbaar – je kunt hem zo instellen dat hij je manier van denken volgt, waardoor het proces soepel verloopt. De camera is mijn beste vriend!"

"Ik liet het werk aan een Italiaanse fotoredacteur zien die me aanmoedigde door te gaan, en toen won ik in 2012 de Amilcare Ponchielli GRIN-prijs. Door die erkenning zag ik dat er ruimte was voor dit soort verhalen die uit de werkelijkheid kwamen, maar gefictionaliseerd waren. Ik merkte ook dat het problematisch werd om de wereld rond te reizen en verhalen over verschillende culturen te vertellen. In de jaren zestig, zeventig en tachtig hadden grote fotografen het budget om maanden te besteden aan het vastleggen van deze verhalen en ze te doorgronden. Tegenwoordig is dit zelden nog mogelijk. Als je naar verschillende plekken reist, is het moeilijk om de situatie echt te begrijpen. Door verhalen op deze andere manier te vertellen kon ik eerlijk zijn. Ik voelde me vrijer."

"Nee. Er zijn ook mannelijke fotografen die dit doen. Het gaat meer om de noodzaak om iets te verdrijven. Mijn focus op vrouwelijke ervaring komt doordat ik een vrouw ben. Aan de andere kant, als ik een man was geweest, had ik geen zwangerschap meegemaakt, dus misschien had ik dan mijn loopbaan als fotojournalist voortgezet. Maak ik dit soort werk omdat ik een vrouw ben of omdat ik, doordat ik een vrouw ben, dingen op een andere manier zie? Daar valt over te discussiëren. Als je me vraagt: 'Beschouw je jezelf als een feminist?', zou ik natuurlijk ja zeggen, maar daar ging het me niet om toen ik begon. Mijn bedoeling was om de dingen te onderzoeken die ik voelde en ze uit te drukken.”