Meedoen aan filmfestivals:
wat heeft een documentaire nodig om getoond te worden?

Elk jaar wordt op zowel grote als kleine festivals werk getoond van vele getalenteerde nieuwe filmmakers en cinematografen. Van Cannes en Sundance tot Berlijn en Toronto: op festivals maakt het publiek kennis met honderden nieuwe verhalen en personages die ons vermaken en een wereldbeeld scheppen.

De Duitse documentairemaker en Canon Ambassador Marcel Mettelsiefen was bezig met zijn film Watani: My Homeland, toen hij ontdekte dat er een Oscar bestond voor korte documentaires: de Academy Award voor beste korte documentaire. Omdat hij al een aantal tv-awards in de wacht had gesleept voor zijn documentaires over het conflict in Syrië, was Marcel nieuwsgierig of hij dit succes in de filmbranche zou kunnen herhalen.

Maar om voor de Oscar in aanmerking te komen, moest hij nog wel veel werk verrichten. Een film moet namelijk ofwel commercieel zijn uitgebracht in een Amerikaanse bioscoop die meedingt of een kwalificerende prijs hebben gewonnen tijdens een van de filmfestivals op een specifieke lijst (of zijn bekroond met een medaille bij de studentenawards van de Academy). "Of je gaat de festivals langs, of je meldt je aan en zorgt ervoor dat een bioscoop je film een paar weken programmeert", legt Marcel uit. "Gelukkig kwam ik op de shortlist terecht en vanaf dat moment werd ik door mensen benaderd en kreeg ik de financiële hulp om voorvertoningen te organiseren. Mensen melden zich aan in ruil voor een vermelding als producent", voegt hij toe. "Het is best slim [van ze] om dit te doen, want dan krijg je een Oscar-nominatie!" En inderdaad: Marcels film over een Syrisch gezin aan het front in Aleppo zou in 2016 een Academy Award-nominatie in de wacht slepen voor Beste documentaire (kort onderwerp).

"Het doet er eigenlijk niet toe wie je bent of hoeveel ervaring je hebt. Het gaat om het verhaal", zegt Marcel. "Als je erover denkt om aan een festival mee te doen, dan moet je jezelf afvragen of je het juiste onderwerp hebt gekozen. Heeft het de potentie om een groot publiek te bereiken? Als dat zo is, als je die unieke ingang hebt en als het verhaal universeel is, dan moet je gewoon in jezelf geloven en volhouden."

Zes jaar na zijn nominatie zal Marcels nieuwste film, die hij vol liefde heeft gemaakt maar die op het moment van schrijven nog titelloos is, in de eerste week van september in première gaan tijdens het Toronto International Film Festival (TIFF) van 2022. Ook zal zijn documentaire internationaal worden uitgebracht op Netflix.

Hier deelt Marcel wat hij heeft geleerd terwijl hij met zijn film Watani: My Homeland bij de festivals leurde. In het bijzonder bespreken hij en Aron Randhawa, Product Specialist bij Canon Europe, de belangrijkste praktische en technische elementen van filmmaken die ten grondslag liggen aan elk verhaal dat voor festivals bedoeld is en de vereisten waaraan documentairemakers moeten voldoen om aan een festival mee te mogen doen.

Een goed verhaal is goud, maar als je wilt dat je film op festivals wordt getoond, moet er wel vraag zijn naar dat verhaal. Dat betekent in de meeste gevallen een kwestie die momenteel wereldnieuws is. Voordat de oorlog in Syrië oplaaide, had Marcel al achttien maanden opgetrokken met het Syrische gezin dat de hoofdrol in zijn documentaire speelde en had hij al honderden uren aan beelden van het front opgenomen.

Zijn film ontving de Pare Lorentz Award tijdens de IDA Documentary Awards, werd bekroond tot Beste documentaire tijdens de Deutscher Fernsehpreis (Duitse televisieprijzen) en werd genomineerd tijdens het Internationale Documentairefilmfestival van Amsterdam (IDFA), die uiteindelijk tot zijn Oscar-nominatie leidde.

Alsof het nog niet moeilijk genoeg is om een verhaal te vinden dat universeel tot de verbeelding spreekt én dat bovendien aansluit bij een universeel actueel onderwerp, moeten filmmakers ook nog een strategie bedenken om hun film onder de aandacht te brengen in een toch al goed gevulde festivalkalender. Het is essentieel om te voldoen aan praktische en technische vereisten, en je moet voldoende research doen voordat je je werk deelt met het publiek. "Voor elke categorie geldt een basisvereiste en voorwaarden waaraan je moet voldoen om in aanmerking te komen", zegt Marcel. "Korte documentaires mogen niet langer duren dan 40 minuten, dus die van ons duurt 39 minuten en 30 seconden! Je mag ook niet meer dan 15% beeldmateriaal gebruiken dat al ergens anders is uitgezonden."

Inschrijvingsdeadlines zijn doorgaans drie maanden voor de start van elk festival. Als je in aanmerking wilt komen voor grote prijzen zoals de Academy Awards, dan moet je weten met welke festivalprijzen je film wel en niet in aanmerking komt voor mededinging. Van de meer dan 7000 vermelde filmfestivals wereldwijd staan maar zo'n 100 op de kwalificatielijst. Deze lijst is gepubliceerd op de website van de Academy Awards. Anders moet je film een week draaien in de bioscoop. Dit kan veel geld kosten.

Maar je mag je project ook weer niet te lang op de plank laten liggen. Meestal geldt de voorwaarde dat je de film binnen twee jaar na voltooiing van je project moet hebben ingediend. Het is daarom cruciaal dat je proactief te werk gaat. "Als je je realiseert dat je een buitengewoon en universeel onderwerp te pakken hebt en je een marketingstrategie bij je film maakt, een indrukwekkende campagne in het leven roept en jezelf laat horen, dan heb je misschien een goede kans om op de beste festivals terecht te komen", legt Marcel uit.

In tegenstelling tot wat sommigen denken, is het voor de meeste filmmakers geen probleem om aan de technische vereisten te voldoen, zelfs niet voor de prestigieuze Academy Awards, waarvoor ze bestanden moeten indienen als DCP (Digital Cinema Package), met een minimale beeldresolutie van 1920 x 1080 pixels en driekanaals audio (links, rechts en midden). De meeste festivals zijn vrij toegankelijk. Alle Canon Cinema EOS-camera's en het merendeel van de hybride camera's van Canon zijn geschikt om 4K-video's mee op te nemen. Dit geeft filmmakers voldoende mogelijkheden om aan de vereisten te voldoen.

"Vroeger gold voor festivals een vereiste van 24 fps, maar tegenwoordig is het allemaal veel toegankelijker; van voorvertoningen in digitaal HD tot fysieke indelingen zoals analoge film, DVD's of zelfs VHS", zegt Aron. "Op veel festivals is 4K niet verplicht, vanwege het groeiende aantal deelnemers en de enorme gegevensopslagruimte die je nodig hebt om de inzendingen te verwerken."

"In tegenstelling tot veel andere merken beschikken de camera's van Canon tegenwoordig wel over 24p, of dit nu een filmcamera is of het merendeel van onze systeemcamera's. Er zijn een handjevol festivals waar die strenge eis nog wel geldt."

Canon Cinema EOS-camera's en de meeste hybride Canon-camera's overstijgen de technische vereisten voor deelname aan festivals. Creatives kunnen al in de opnamefase van de extra resolutie gebruikmaken en de bewerkte versie vervolgens exporteren in de vereiste resolutie.

"Zelfs als het grootste deel van de filmfestivals alleen Full HD of minder vereist, dan geeft 4K filmmakers meer vrijheid; ze kunnen zelf bepalen hoe ze die resolutie gebruiken voor HD-producties", legt Aron uit. "Voor een filmisch effect, of om dichterbij te komen zonder resolutieverlies, is digitale zoom mogelijk. Of misschien heb je niet zo'n groot budget of gebruik je geen gimbal. 4K geeft je meer ruimte om HD-producties bij te snijden en bij de nabewerking de beeldstabilisatie aan te passen."

Marcel is het hiermee eens, vooral sinds hij weer in zijn eentje met de Canon EOS C300 Mark III aan de opnamen van zijn nieuwste project werkt. "Mijn persoonlijke ambitie tussen het afronden van Watani en nu was om beter te worden en aan mijn cinematografie te werken", zegt hij. "Ik heb in 4K RAW gefilmd en in Canon Log voor de hoogst mogelijke kwaliteit van de EOS C300 Mark III omdat ik uit de fotografiewereld kom, ik in mijn eentje film en een visuele, filmische taal probeer neer te zetten.

"Canon is uitzonderlijk betrouwbaar in dergelijke extreme omstandigheden", voegt hij toe. "Je kunt opnamen maken in 4K met tegelijkertijd enorme hoeveelheden gegevens en proxy's, en deze gegevens efficiënt verwerken als je net veertien uur op locatie hebt gewerkt. Het enorme dynamisch bereik is zeer handig in landen in het Midden-Oosten, waar het contrast in de zomer zo hoog is. En met de ingebouwde ND-filters heb ik de mogelijkheid om filmische opnamen te maken zonder dat ik daarvoor heel veel apparatuur nodig heb. Het is geweldig."

Volgens Marcel spelen documentaires een belangrijke rol in het toegankelijker maken van ingewikkelde verhalen, zodat kijkers wereldproblemen op emotioneel niveau kunnen benaderen. "De kijkers realiseren zich dat mensen niet zoveel van elkaar verschillen", legt hij uit. "Watani is het verhaal van één gezin, maar het maakt deel uit van een grotere context. Als zelfstandig filmmaker kan ik met mijn EOS C300 Mark III echte verhalen op een filmische manier neerzetten. Dat is ook de reden waarom documentaires een steeds groter publiek trekken."