Gelaagde betekenis: dubbele belichting verbindt mensen en locaties

Het verhaal van de inwoners van de Sassi, een wijk in de Italiaanse stad Matera, gaat over veerkracht. Het labyrint van stenen woningen stamt uit de prehistorie, maar aan het begin van de 20e eeuw leefden de bewoners, voornamelijk boeren en vluchtelingen, in grote armoede. Het werd een nationale schande en daarom werden in de jaren 50 duizenden bewoners gedwongen te verhuizen. De woningen werden dichtgemetseld en de wijk raakte langzaam in verval. De ommekeer begon in de jaren 90, toen de Sassi op de Werelderfgoedlijst van UNESCO kwamen te staan. Nu heeft toerisme nieuw leven geblazen in het gebied en de gemeenschap.

In 2019 was de Frans-Thaise documentairefotograaf Aline Deschamps een van de vele fotografen die werden uitgenodigd om drie maanden in Matera te verblijven, gesponsord door Canon. Ze kreeg de kans om de transformatie van de regio te documenteren en haar 'Fiore di resilencia' is daar het resultaat van. Het is een project van dubbele belichtingen: stedelijke scènes van vervallen gebouwen en planten die overleven in een ogenschijnlijk onherbergzame omgeving worden gecombineerd met gevoelige portretten van wijkbewoners.

In zekere zin is de gelaagde fotografische aanpak van Aline een visuele weergave van de complexe geschiedenis van de wijk. Het project combineert verschillende fotogenres: portretfotografie, stedelijke landschapsfotografie en straatfotografie. Maar voor Aline valt het onder één noemer. "Uiteindelijk is het maar één genre: documentairefotografie", zegt ze. "Of ik nu mensen laat poseren of het leven op straat vastleg, ik vertel gewoon de verhalen van deze mensen."

Ze deelt hier vijf lessen die ze heeft geleerd door met dubbele belichting het leven in de Sassi te documenteren.

"Matera is gemaakt van steen, dus je zou denken dat er geen leven is in de Sassi. Toch zijn er overal wilde planten", vertelt ze. "Ook al is de aarde niet vruchtbaar, er kunnen planten groeien. De bewoners van de Sassi werden allemaal verstoten. Op alle mogelijke manieren werd geprobeerd om ze te laten vertrekken, en toch bleven ze. De dubbele belichtingen waren een metafoor. Ik wilde deze veerkracht in beeld brengen."

De bewoners wilden graag meewerken aan Alines project en daarom kon ze experimenteren met verschillende composities. Haar portretten verschillen van vorm: sommige zijn dynamisch en in straatstijl, andere voelen persoonlijker aan.

Het project leerde haar wat de waarde is van intimiteit, zelfs onder moeilijke omstandigheden. Aline spreekt maar een beetje Italiaans en toch was ze in staat om een band op te bouwen. "Zelfs nu denk ik nog: hoe heb ik dat voor elkaar gekregen? Hoe heb ik gecommuniceerd?" vraagt ze zich af. "Het gaf me het vertrouwen om niet bang te zijn om nieuwe mensen te ontmoeten."

Aline werd verwelkomd bij mensen thuis en uitgenodigd voor familie-etentjes en religieuze ceremonieën. Maar contact maken met een onderwerp kan ook om kleinere momenten gaan, zoals ze ontdekte toen ze straatportretten maakte. "Soms is er een moment terwijl je een foto van iemand maakt, dat diegene je ziet en je naar elkaar lacht", zegt ze. "Je gaat dan praten met die persoon en maakt een tweede foto nu hij of zij zich van jou bewust is. Dan wordt het een portret."

Aline had een flexibele uitrusting nodig voor haar stijl van documentairefotografie. Ze koos twee objectieven, de Canon EF 50mm f/1.2L USM en de Canon EF 24-70mm f/2.8L II USM, om het brandpuntbereik dat ze nodig had te beslaan.

"De EF 50mm f/1.2L USM is absoluut mijn favoriete objectief voor portretten", zegt ze. "Ik kan een vervaagde achtergrond krijgen en haarscherpe details, geweldig. Ik gebruik de EF 24-70mm f/2.8L II USM als ik flexibeler moet zijn. Bijvoorbeeld als ik in een kleine ruimte ben en niet ver genoeg achteruit kan stappen om de 50mm te gebruiken."

Beide objectieven zijn redelijk compact en dat kwam goed van pas wanneer discretie belangrijk was. "Misschien had een groter objectief mensen afgeschrikt", zegt Aline. "Ik denk dat niemand met me had gepraat als ik een groter objectief had gehad. Dan hadden ze vast gedacht dat ik ze bespioneerde. Mensen zagen me wel met mijn kleine objectieven, maar ik ging dan met ze praten en mocht meestal een portret maken."

Aline maakte haar dubbele belichtingen tijdens de nabewerking. Ze hield alle mogelijkheden open en greep de kans aan om te experimenteren. "Misschien werken andere mensen anders, maar ik probeer graag dingen uit", zegt ze. Zodra Aline twee complementaire foto's had gevonden, bedacht ze welk gedeelte van elke foto ze het meest eruit wilde laten springen voor de uiteindelijke versie. Met de tool Kwast van Adobe® Photoshop® Lightroom® beschilderde Aline de gedeeltes die moesten opvallen, zoals gezichten. Daarna paste ze op verschillenden plekken de opaciteit aan van de foto's.

"Je kunt de delen die je wilt wissen selecteren", legt ze uit. "Het is net als schilderen. Je versterkt de gedeeltes die je wilt laten zien en haalt weg wat je niet wilt laten zien. Dat is iets wat ik heel graag doe. Het lijkt heel erg op een foto ontwikkelen in zwart-wit: alleen de gedeeltes van de foto die in aanraking komen met de chemicaliën worden ontwikkeld. Er zijn geen regels. Het is gewoon een ander creatief proces."

Adobe, Lightroom en Photoshop zijn gedeponeerde handelsmerken of handelsmerken van Adobe in de Verenigde Staten en/of andere landen.