Printen in zwart-wit: alle ins en outs

Printen is een ingewikkeld proces. Om te beginnen worden kleuren op het scherm en op papier fundamenteel anders geproduceerd. Het omzetten van de RGB-kleuren op het scherm naar de CMYK-kleuren op papier heeft nogal wat voeten in de aarde. De natuurgetrouwheid van tinten kan echter net zo ingewikkeld zijn als de kleurnauwkeurigheid, omdat schermen een veel groter dynamisch bereik hebben dan prints op papier. Dit is een van de redenen dat bij het printen in zwart-wit nogal wat komt kijken.

Printen in zwart-wit is ondanks de uitdagingen nog steeds enorm populair als een creatief fotografisch medium. In zwart-witprints kun je enorme diepe tinten van hoge kwaliteit waarnemen die vormen en texturen benadrukken zonder de afleiding van kleur.

De diepe en rijke kleuren van traditionele zwart-witprints op zilverhalide papier bleken moeilijk te reproduceren in digitale prints. Canon vond een oplossing dankzij een aantal belangrijke ontwikkelingen op het gebied van printen, papier en inkttechnologieën. Het resultaat was een allesomvattende oplossing waarmee zwart-witfoto's kunnen worden geprint die voldoen aan de kwaliteitseisen van professionals.

Canon heeft verschillende printers voor eenvoudige zwart-witprints op kantoor, waaronder single-function zwart-witprinters en multifunctionele apparaten. Samen met Suhaib Hussain, printexpert van Canon Europe, bespreken we hoe de technologie van Canon je kan helpen om steeds creatievere zwart-witprints te maken. Ook kom je te weten hoe je de beste resultaten krijgt bij het printen in zwart-wit.

Canon FINE-printerkoptechnologie

Canon-inkt voor printen in zwart-wit

Papier voor zwart-witprints

Zwart-witprints maken met Canon PPL-software

Geavanceerde PPL-opties voor printen in zwart-wit

Tips voor de perfecte zwart-witprints

Voor fotoprints van hoge kwaliteit zijn microscopische inktdruppels en extreem nauwkeurige inktvrijgave nodig. In conventionele inkjetprinters geldt echter: hoe fijner de inktdruppels, hoe kwetsbaarder ze zijn voor luchtstroomverstoringen door beweging van de printkop en voor veranderingen in de inktviscositeit door temperatuurschommelingen. De FINE-printkoptechnologie (Full-photolithography Inkjet Nozzle Engineering) van Canon biedt een oplossing voor beide problemen.

In plaats van de inktdruppels op het papieren oppervlak te spuiten, geeft de FINE-technologie de inkt vrij door deze te verwarmen. Zo worden veel kleinere en uniformere inktdruppels geproduceerd die tot 1,5 keer sneller worden geplaatst dan met conventionele systemen. Het resultaat: zeer nauwkeurige plaatsing met een aanzienlijk betere resolutie en de vloeiende kleurovergangen die zo belangrijk zijn in zwart-witprints. De Canon PIXMA PRO-200 produceert bijvoorbeeld inktdruppels van slechts 3 picoliter en plaatst deze met een dot-pitch van 4800 dots per inch.

FINE-technologie gebruikt zeer nauwkeurige productietechnieken die worden toegepast bij het maken van halfgeleiders, waarbij hitte-elementen en spuitmonden worden geïntegreerd op een wafer. Op een FINE-printkop passen meer dan 6000 spuitmonden op een chip van slechts 20 bij 16 millimeter, vergelijkbaar met een duimafdruk.

Dankzij deze compactheid passen de printkoppen in de inktcartridge in het PIXMA FINE Cartridge-systeem van Canon. De FINE-printkoptechnologie is echter hetzelfde in printers met aparte inktcartridges, waaronder Canon's MAXIFY-printers voor grote volumes en in MegaTank-printers met navulbare inkttanks.

Kleureninkjetprinters combineren cyaan, magenta en gele inkten op het papier in verschillende verhoudingen om alle kleuren in het spectrum te maken, en gebruiken daarnaast ook een zwarte inkt voor volle, diepe zwarttinten. Dit is de basis van het CMYK-kleurensysteem dat op elk niveau wordt gebruikt, van desktopprinters tot commerciële drukpersen. Sommige modellen uit de serie professionele inkjetprinters van Canon gebruiken extra inktkleuren voor een groter kleurengamma dat kan worden geprint, subtielere afzonderlijke tinten en betere onderlinge kleurovergangen.

Je zou denken dat voor zwart-witprints alleen maar zwarte inkt wordt gebruikt, maar dat is niet het geval. Om verschillende grijstinten te reproduceren, proberen printers vaak kleureninkten in nauwkeurig gekozen verhoudingen te combineren. Het is echter lastig om op deze manier een kleurneutraal resultaat te krijgen. Daarom hebben sommige professionele printers naast extra kleureninkten ook extra monochrome inktcartridges.

Volgens Suhaib is het aantal monochrome inktcartridges een van de belangrijkste dingen bij een printer als je hoogwaardige zwart-witprints wilt. "Hoe meer monochrome inktcartridges, hoe beter het tintbereik", legt hij uit. "Gradaties zullen er natuurlijker uitzien door neutralere tinten."

De Canon PIXMA PRO-200 gebruikt bijvoorbeeld acht dye-inkten, waaronder zwarte, grijze en lichtgrijze inkten. Hierdoor is de printer in staat om zeer genuanceerde zwart-witprints te maken met diepe, rijke zwarttinten, vooral op glanzend fotopapier.

De imagePROGRAF PRO-300 gebruikt tien geavanceerde LUCIA PRO-pigmentinkten van Canon, waaronder matzwart, fotozwart en grijs. De verbeterde matzwarte inkt geeft nog diepere, rijkere zwarttinten en reproduceert schaduwdetails op absorberend papier beter dan fotozwart, dat is ontwikkeld voor gebruik met glanzend papier. De inkt heeft ook Canon's unieke Chroma Optimiser waarmee een heldere coating wordt toegevoegd voor consistente reflectiviteit tussen inktdruppels. Ook worden hiermee bronzing en kleurveranderingen bij verschillende lichtomstandigheden voorkomen.

De imagePROGRAF PRO-1000 gebruikt twaalf LUCIA PRO-pigmentinkten, waaronder Chroma Optimiser en vier inkten voor zwart-witprints (fotozwart, matzwart, grijs en fotogrijs) voor uitzonderlijke kleurdiepte en helderheid. De printer is geschikt voor meerdere soorten media, waaronder glanzend, mat, fine art- en barietpapier en canvas. Voor matzwart en fotozwart worden aparte spuitmonden gebruikt, zodat deze niet hoeven te worden gereinigd bij het wisselen van papiersoort.

Over het algemeen worden dye-inkten geabsorbeerd door het papier, waardoor ze de eigenschappen en textuur van het papier nauwkeurig weerspiegelen. Ze produceren levendige kleuren, vloeiende overgangen en een groot dynamisch bereik. Hierdoor zijn ze ideaal voor fotoprints, met name op glanzend papier. Pigmentinkten bevinden zich op het geprinte oppervlak en doordringen het niet. Dit betekent dat ze diepe zwarttinten produceren en details haarscherp weergeven, zelfs op mat papier of papier met structuur. Dye-inkten kunnen juist uitlopen en zich verspreiden in de papiervezels. Pigmentinkten zijn ook beter bestand tegen water, stof en uv-licht, wat ze ideaal maakt voor fine-art-prints die lang mee moeten gaan en lichtbestendig moeten zijn.

In de praktijk is de eerste stap vaak het kiezen van een papierafwerking die past bij je specifieke eisen en persoonlijke voorkeuren. Wil je bijvoorbeeld een glanzend, zacht of mat oppervlak? "Mat papier is meestal goed voor zwart-wit of minder levendige afbeeldingen, en voor afbeeldingen met een zachter kleurenpalet", adviseert Suhaib. Het is minder reflecterend, dus je hebt minder last van reflecties. Zo zien tinten er gelijkmatiger uit. Met glanzend papier krijg je echter vaak een groter dynamisch bereik, van zeer helder wit tot zeer donkere zwarte tinten. "Semi-glanzend of glanzend is geschikt voor afbeeldingen met een hoog contrast, een hoge verzadiging en veel details. Super glanzend werkt goed voor levendige afbeeldingen."

Fine-artfotograaf Antonio Gaudencio zegt dat hij met de juiste combinatie van printer en papier kan 'schilderen' zoals een kunstenaar dat zou doen. Hij gebruikt fine-artpapier van de papierfabrikant Canson® Infinity. Fotograaf Evgenia Arbugaeva maakt magisch-realistische foto's en koos voor een fine-art lompenpapier van Hahnemühle om haar prints tentoon te stellen in Londen. Canon heeft zelf ook verschillende soorten fine-artpapier en premium mat papier. Binnen deze uitgebreide categorie kun je kiezen uit verschillende afwerkingen. Het is belangrijk om goed na te denken over hoe goed de zichtbare textuur van het papier past bij een bepaalde afbeelding. Zogenaamd 'dood' mat papier heeft een volledig glad oppervlak dat geschikt is voor volle, gelijkmatige zwarttinten en ook goed werkt voor portretten, omdat de vezels het uiterlijk of de huid niet veranderen. Papier met meer textuur kan daarentegen een driedimensionale indruk toevoegen aan bijvoorbeeld landschappen en architectuurfoto's.

Een andere belangrijke overweging bij het printen in zwart-wit is de witheid van het papier. "Hoe wit het papier is, heeft invloed op hoe de print eruit komt te zien. Een beetje vergelijkbaar met de invloed van de witbalans op een digitale foto", geeft Suhaib aan. "Mat papier is meestal een stuk gedempter. De witte tinten zijn zachter, dus prints zien er mogelijk warmer uit dan op het scherm." Papier met optische witmakers hebben een blauwige tint, wat het lastig maakt om prints met de juiste warmte te produceren. Dit was de belangrijkste reden voor Canon om zelf verschillende soorten papier voor fotoprints te ontwikkelen zonder optische witmakers. Andere fabrikanten vermijden ze ook uit ecologische overwegingen.

In de praktijk kiest de printersoftware de inkt die het beste past bij het papier dat je gebruikt, in het bijzonder als je een van de professionele fotoprinters van Canon hebt die met verschillende soorten inkten werkt. Tijd om het eens over de software te hebben.

De software die je gebruikt om te printen kan een groot verschil maken. Canon's PPL-software (Professional Print and Layout) kan worden gebruikt als een zelfstandige toepassing of als een plug-in in je favoriete beeldbewerkingssoftware, zoals Adobe Photoshop, Photoshop Elements, Lightroom of Canon's Digital Photo Professional (DPP). PPL heeft een speciale printmodus voor zwart-witprints die is ontworpen om alles uit je printer te halen, vooral modellen met meer dan de drie basisinktkleuren.

"De modus voor zwart-witfoto's vermindert de hoeveelheid kleur die bij het printen wordt geïntroduceerd om de tinten te maken die niet met alleen zwarte en grijze inkt kunnen worden nagemaakt", geeft Suhaib aan. "De modus maakt gebruikt van een speciaal ontwikkeld algoritme om een neutrale print te maken, door alleen lichtere fotocyaan- en fotomagenta-inkt te gebruiken naast de zwarte en grijze inkt van de printer. Het is een snelle en eenvoudige manier om ongewenste kleurzwemen te voorkomen."

Misschien wil je in eerste instantie helemaal geen compleet kleurneutrale zwart-witprint, maar juist net iets warmere of koelere tinten, respectievelijke meer rood of meer blauw. Voor dit soort nuances en diepte is het een voordeel dat je gekleurde inkten kunt gebruiken in plaats van alleen zwart en grijs.

Als je print met PPL, kun je de tinten aanpassen via het tabblad Kleurinstellingen en de optie voor koele tinten, warme tinten of zwart-wit (neutraal) kiezen. Je kunt de kleurtinten verder verfijnen en aanpassen door op een kleur te klikken die in de buurt komt van wat je wilt. Je kunt daarnaast ook de hooglichten en/of schaduwen aanpassen, plus de helderheid en het contrast. Al deze aanpassingen hebben geen invloed op de afbeeldingsgegevens, alleen op de uiteindelijke print die je maakt van deze foto en andere foto's die je in dezelfde sessie print.

PPL biedt nauwkeurige controle over printinstellingen, de mogelijkheid om instellingen op te slaan voor later gebruik en uitgebreide ondersteuning voor verschillende media via printerprofielen, een belangrijke stap om consistente, hoogwaardige zwart-witprints te produceren. Het biedt ook enkele geavanceerde opties die vooral van pas komen bij het printen in zwart-wit.

Met de optie om de contrastweergave te gebruiken in de algemene instellingen kun je de scherpteafname beperken die optreedt bij het printen van foto's. In tegenstelling tot conventionele scherptefuncties worden hiermee correcties uitgevoerd op basis van de eigenschappen van het geselecteerde papier, voor een zo natuurlijk mogelijk resultaat.

De HDR Print-optie optimaliseert het dynamisch bereik van je afbeelding voor het papier dat je gebruikt, maar deze optie is alleen beschikbaar in DDP (v4.9.20 of nieuwer) en wanneer een HDR PQ-compatibele RAW-afbeelding is geselecteerd.

Als je ten slotte prints maakt voor een tentoonstelling, kun je de overbelichte hooglichten minimaliseren met de optie Optimaliseren voor tentoonstellingsverlichting. Dit zorgt voor een groter visueel dynamisch bereik onder felle verlichting op een tentoonstelling. Je hoeft alleen maar de instelling te kiezen die het beste past bij de omstandigheden waaronder je prints worden bekeken.

1 Kalibreer je scherm. Als je zeker wilt weten dat je prints overeenkomen met wat je ziet op je scherm, dan is het cruciaal om de kleuren van je scherm te kalibreren en de kleuren in je workflow op orde te hebben. Dit geldt niet alleen voor kleurenprints. De fabrieksinstellingen van de meeste schermen zijn te koel (te blauw) en te helder, waardoor je zwart-witprints een ongewenste gloed kunnen krijgen en er te donker uitzien.

2 Print met ICC-profielen. PPL en andere printsoftware kunnen gebruikmaken van ICC-profielen waarmee je de meest consistente en betrouwbare resultaten krijgt zonder te experimenteren. Hiermee stem je de printerinstellingen af op het specifieke papier dat je hebt gekozen. PPL beschikt over ICC-profielen voor vele verschillende soorten fotopapier en fine-artmedia van Canon. Als je media van andere fabrikanten gebruikt, kun je de benodigde profielen downloaden van de websites van die fabrikanten.

3 Maak proofs voordat je print. Met PPL kun je soft-proofs op je scherm maken en zo kostbaar papier besparen. Met een gekalibreerd scherm kun je verschillende inkten en papiersoorten simuleren op je scherm om te zien hoe je print eruit komt te zien.

4 Gebruik Pattern Print. PPL biedt ook de handige Pattern Print-functie, waarmee je een testprint op je gekozen papier kunt maken met een aantal miniatuurafbeeldingen van je foto. De helderheid, kleurbalans en contrastinstellingen zijn in iedere afbeelding net wat anders. Vervolgens hoef je alleen maar de beste afbeelding te kiezen die je op volledig formaat wilt printen.