Astrofotografie: tips voor het fotograferen van sterren en de nachtelijke hemel

Wie naar de met sterren bezaaide nachtelijke hemel tuurt, raakt er gemakkelijk door betoverd. Dankzij de ontwikkelingen op het gebied van cameratechnologie is het tegenwoordig eenvoudiger dan ooit om het wonder van de nachtelijke hemel vast te leggen.

Hier bekijken we hoe astrofotografie werkt, de apparatuur die nodig is voor nachtfotografie, waaronder time-lapse en beelden van sterrensporen, en de beste nachtfotografietechnieken en camera-instellingen.

Heb je eenmaal een donker plekje gevonden, bekijk dan eerst even het weerbericht. Je hebt namelijk een heldere hemel nodig voor de beste sterrenfoto's. Tegelijkertijd kan gedeeltelijke bewolking sfeer toevoegen aan je nachtfoto's, dus wees creatief en gebruik het weer in je voordeel. Houd de wind in de gaten: als de wolken relatief stil hangen, zullen ze er niet te vaag uitzien in foto's met een lange belichting.

Neem reserveaccu's en -geheugenkaarten, een zaklamp en warme kleding mee. Bewaar de accu's in je zak, omdat ze sneller leeglopen wanneer ze worden blootgesteld aan de kou.

De mooiste foto's van de nachtelijke hemel maak je diep in de natuur, waar de lichtvervuiling zo laag mogelijk is. Zoek een rustige plek zonder kunstlicht. Stadsverlichting, maar ook een volle of zelfs een halve maan overschaduwen sterren, dus controleer de maankalender als je van plan bent om de sterren te fotograferen.

Het beste moment om de Melkweg in het noordelijk halfrond te fotograferen is tussen maart en september, wanneer de Melkweg het hoogst staat. Probeer tussen middernacht en vijf uur 's ochtends foto's te maken, bij voorkeur bij een nieuwe maan. Het seizoen van de Melkweg is langer in het zuidelijk halfrond, van februari tot eind oktober.

Voor een mooie sterrenfoto moet je controle over je camera hebben. Selecteer de handmatige modus (M) en probeer de onderstaande instellingen uit:

• Sluitertijd: sterren bewegen terwijl de aarde draait, dus als je nauwkeurige lichtpuntjes wilt vastleggen, moet je de sluitertijd instellen op maximaal 20 seconden. Bij een langere sluitertijd krijg je sterrensporen.
• Diafragma: gebruik een groter diafragma. Zo vangt de camera namelijk zo veel mogelijk licht, terwijl de belichtingstijd aan de korte kant blijft. Een groot diafragma betekent echter wel dat de scherptediepte vrij vlak wordt, waardoor alles op de voorgrond onscherp wordt.
• ISO: de derde factor die van invloed is op de belichting van je foto's is de ISO-instelling. Hoe hoger de ISO-waarde, des te gevoeliger de sensor is voor het licht dat door het diafragma binnenkomt. Als je echter te ver gaat, zullen je afbeeldingen er korrelig uitzien. Zorg ervoor dat je tevreden bent met het diafragma en de sluitertijd voordat je experimenteert met de ISO-instellingen. Probeer eerst een ISO-waarde van 1600 en pas de waarde daarna aan, om te zien hoe dit van invloed is op de resultaten.

Nachtfoto's kunnen lastig zijn voor de automatische scherpstelling van camera's. Overweeg om over te schakelen op handmatig scherpstellen via de AF/MF-schakelaar op de cilinder van je Canon-lens. Systeemcamera's, zoals de Canon EOS R6 en EOS RP bieden een vergrote preview van de scène, zowel in de elektronische zoeker als op het scherm aan de achterkant, zodat uiterst nauwkeurige handmatige scherpstelling mogelijk is. Een ander voordeel is dat de helderheid van het zoekerbeeld automatisch wordt verhoogd. Je kunt gebruikmaken van dezelfde voordelen met spiegelreflexcamera's, zoals de Canon EOS 90D, door je foto's in de Live View-modus samen te stellen met behulp van het LCD-scherm aan de achterkant.

Camera's met een groot aantal Megapixel, zoals de Canon EOS R5, kunnen een enorme invloed hebben op foto's van de nachtelijke hemel, en je helpen ultrafijne details te behouden wanneer je sterren fotografeert. Het kan het verschil betekenen tussen de kleinste, lichtste sterren die duidelijk zichtbaar zijn of juist helemaal ontbreken op je foto. Deze hoge mate van controle over de details is vooral belangrijk als je prints wilt maken van je foto's van de sterrenhemel*.

Lenzen met een 'snel' diafragma hebben altijd de voorkeur voor het fotograferen van sterren en hoeven geen fortuin te kosten. De Canon RF 35mm f/1.8 Macro IS STM is bijvoorbeeld een fantastische lens voor astrofotografie. De redelijk grote zichthoek van deze lens neemt een groot deel van de nachtelijke hemel voor zijn rekening, terwijl het snelle diafragma veel licht naar binnen laat vallen, en met de optische beeldstabilisatie kun je nachtfoto's vanuit de hand maken. De Canon RF 16mm f/2.8 STM is ideaal voor het maken van nog uitgebreidere foto's van de Melkweg en combineert een ultrawijde zichthoek en een snel diafragma met een compact ontwerp.

De Canon RF 24-105mm f/4-7.1 IS STM biedt de extra veelzijdigheid van een zoomlens met een wijde zichthoek en een brandpuntsafstand van telelenzen, waardoor deze lens ook kan worden gebruikt voor portret- en wildlifefotografie. De camera biedt tevens beeldstabilisatie, zodat je de sluitertijd kunt vertragen wanneer je vanuit de hand foto's maakt. De Canon RF 24-105mm f/4L IS USM biedt professionele optica uit de L-serie en volledige weerbestendigheid voor fotografen die een nog hogere kwaliteit willen bij dit brandpuntbereik.

De Canon RF 28-70 mm f/2L USM is een spectaculaire standaardzoomlens voor astrofotografie, met een ongelooflijk snel maximaal diafragma van f/2. De Canon RF 24-70mm f/2.8L IS USM biedt extra breedte wanneer een paar millimeter extra handig is.

Met de Canon RF 15-35mm f/2.8L IS USM, een ultragroothoekzoom, kun je een groot gedeelte van de nachthemel vastleggen en beschik je over een snel diafragma en een flexibel zoombereik. De compactere Canon RF 14-35mm F4L IS USM is een goed alternatief, hij is maar een f/stop langzamer en heeft een nog grotere maximale zichthoek. Lees meer over waarom RF-lenzen een enorm voordeel zijn bij fotograferen in het donker in Canon's gids voor de beste Canon-kit voor fotografie bij weinig licht*.

Als je op zoek bent naar een budgetvriendelijke zoom voor je spiegelreflexcamera in APS-C-formaat, is de Canon EF-S 17-55mm f/2.8 IS USM de juiste lens. Deze lens biedt een onberispelijke beeldkwaliteit en een constant snel diafragma van f/2.8, wat ongebruikelijk is in deze klasse.

Maak je nachtfoto's visueel interessanter door er andere elementen in op te nemen, zoals gebouwen, bomen, bergen of reflecties in een meer. Sterren die op zichzelf zijn gefotografeerd, kunnen soms leiden tot foto's met een gebrek aan perspectief of persoonlijkheid. Zoek dus altijd naar iets unieks dat je kunt fotograferen om je foto nog beter te maken.

Een traditionele techniek voor het behouden van scherpte in een scène van de voorgrond tot de achtergrond,is het instellen van de lens op de hyperfocusafstand. Dit is echter niet praktisch bij veel moderne lenzen die geen scherpstelafstandsschaal hebben. Als je verschillende gebieden op het scherm aan de achterkant van de camera controleert met een vergrote voorvertoning, kun je nauwkeurig handmatig scherpstellen, maar gezien de geringe scherptediepte bij brede diafragma's is het onmogelijk om de hele scène scherp te stellen. Een alternatief is om twee of meer opnamen te maken met verschillende instellingen voor scherpstelling en belichting, die afzonderlijk zijn aangepast aan de gebieden op de voorgrond en de sterrenhemel in de verte, en deze vervolgens samen te voegen tot één foto met een bewerkingsprogramma dat laagmaskers bevat, zoals Adobe Photoshop.

Als je liever alles in één opname vastlegt, maar de gebieden op de voorgrond erg donker zijn, kun je proberen deze te verlichten met een flitser, zoals de Canon Speedlite 430EX III-RT, waarbij je een of meer lichtpulsen afvuurt tijdens een lange belichting. Je kunt ook creatief zijn door met een zaklamp licht over specifieke objecten op de voorgrond en relevante gebieden te schijnen bij een lange belichting, of zelfs met de koplampen van je auto.

Het is een uitdaging om fantastische lichtlijnen vast te leggen die de beweging van de sterren laten zien, maar het is mogelijk om de techniek onder de knie te krijgen door een paar eenvoudige stappen te volgen. Zoek eerst de Noordpool, die eenvoudig te vinden is met een sterrenkaart-app op je smartphone. Ga zo staan dat de Noordpool (of de Zuidpool als je je op het zuidelijk halfrond bevindt) het middelpunt van je foto is. Als je een lange belichting gebruikt, ontstaat er een cirkelvormig patroon rond een centrale locatie. Vergeet niet dat het voor elke opname met lange belichting belangrijk is om een statief te gebruiken om bewegingsonscherpte te voorkomen.

Sterren zijn niet bepaald schijnwerpers, dus gebruik een hoge ISO-waarde (800, 1600 of nog hoger) om sterrensporen goed vast te leggen. Probeer vooral veel verschillende combinaties van instellingen uit voordat je een lange belichting gebruikt. Doorgaans geldt: hoe hoger de ISO-waarde, des te meer ruis in je foto.

Hoewel het 24 uur duurt voordat de aarde om zijn as is gedraaid, kan de weergave van een sterrenspooreffect met volledige cirkels worden bereikt met een lange belichting van ongeveer 60 tot 90 minuten. Als je op het noordelijk halfrond fotografeert, kun je de Poolster in de nachtelijke hemel gebruiken als referentiepunt waaromheen de sterren lijken te draaien.

Bij veel camera's bedraagt de maximale sluitertijd 30 seconden. Je moet daarom gebruikmaken van de belichtingsinstelling Bulb in de handmatige modus. Je kunt de sluiter dan zo lang als je wilt openlaten. Stel de scherpstelling in op oneindig en probeer een belichting van ongeveer 30 minuten. Bekijk het resultaat weer voordat je een andere instelling uitprobeert. Het kan een paar pogingen duren voor je het gewenste resultaat hebt.

Een andere optie is om een time-lapse-video van de nachtelijke hemel te maken. Veel Canon-camera's, waaronder de Canon EOS R6, EOS R5 en EOS 90Dbeschikken over een Time-lapse-video-opnamemodus, die gebruikmaakt van een ingebouwde intervalometer. Bevestig je camera op een statief en stel een sluitertijd van ongeveer 20 seconden of sneller in, waarbij je het diafragma en ISO dienovereenkomstig instelt (f/4 en ISO640 werken meestal goed). Maak een proefopname en bekijk de resultaten en pas eventueel de belichtingsinstellingen aan. Stel vervolgens de intervalometer zo in dat deze om de paar minuten opeenvolgende opnamen maakt.

De totale opnametijd voor de reeks is afhankelijk van de duur van je time-lapse-video van de nachtelijke hemel is en van je framesnelheid. Een reeks van 60 opnamen met een framerate van 30 fps resulteert bijvoorbeeld in een time-lapse-video van twee seconden.

Een goed gemaakte time-lapse van sterren kan verbazingwekkend zijn, waarbij het lijkt alsof de hemel voor je ogen draait. Als je geluk hebt, of een meteorenregen wilt vastleggen, kunnen de sterren als het ware over je frame schieten en je opnamen een heel bijzonder effect geven. Ontdek hoe de professionals dit prachtige tafereel in de sterrenhemel vastleggen in Canon's gids voor het fotograferen van meteorenregens*.


Geschreven door Matthew Richards


^{*Beschikbaar in een aantal talen.
Adobe en Photoshop zijn gedeponeerde handelsmerken of handelsmerken van Adobe in de Verenigde Staten en/of andere landen.}