Een handleiding voor de beginnende fotograaf over scherpstelstapeling (focus stacking)

Focus stacking is een opnamemethode waarbij je meerdere opnamen maakt met iets verschillende scherpstelafstanden ('bracketing') en deze vervolgens overvloeit of 'stapelt' tot één opname, zodat er meer van een onderwerp of scène scherp is. Je kunt je foto's combineren met behulp van bewerkingssoftware of met de ingebouwde tools voor focus stacking in Canon-camera's.

Wanneer je foto's maakt op zeer korte afstand van je onderwerp, gebruik je meestal een groot diafragma (lage f-stop) om zoveel mogelijk licht binnen te laten. Dit geeft je echter een zeer kleine scherptediepte, wat betekent dat een groot deel van het onderwerp of de scène onscherp is. Bij focus stacking kun je een wereld van verborgen schoonheid en complexe details in macrofotografie ontsluiten, maar het is ook ideaal voor landschappen als je wilt dat de hele scène van vooraan tot achterin scherp is.

Met meer dan tien jaar ervaring met het maken van opnamen voor natuurpublicaties is professionele macrofotograaf Matt Doogue een expert op het gebied van handmatig scherpstellen van opnamereeksen. Maar met de geavanceerde functies in Canon's EOS R System-systeemcamera's kun je eenzelfde resultaat bereiken zonder dat er enige vorm van nabewerking voor nodig is. Met de ingebouwde functies voor focus bracketing en focus stacking van de Canon EOS R7 en EOS R10 kun je moeiteloos betoverende close-ups maken.

Het kiezen van de beste macrokit voor beginnende fotografen is belangrijk voor focus stacking, maar je hebt ook praktische tips nodig om deze te gebruiken. In deze handleiding ontdek je hoe Matt gebruikmaakt van scherpstelstapeling voor prachtige natuurfoto's, zowel via handmatige focus stacking als via de camerafunctie. Met een paar tips voor het maken van macro-opnamen en het nieuwste Canon EOS R System-assortiment, maak je binnenkort krachtige haarscherpe foto's.

Ongeacht welke methode je gebruikt om je foto's te stapelen, is de eerste stap in het proces het maken van een reeks foto's met verschillende scherpstelling om de volledige scherptediepte van het onderwerp dat je fotografeert vast te leggen. Dit wordt focus bracketing genoemd, en vrijwel elke Canon EOS R System-camera heeft een functie waarmee dit proces wordt geautomatiseerd, waarbij een reeks opnamen wordt gemaakt met een steeds grotere scherpstelafstand van opname tot opname, die je vervolgens kunt combineren.

"De functie voor reeksopnamen werkt vanaf het dichtstbijzijnde scherpstelpunt op je onderwerp", legt Matt uit. "De brandpuntsafstand van de lens wordt automatisch aangepast, zodat er een opname wordt gemaakt bij elke stap die je in het menu hebt gekozen, waardoor de scène in feite wordt verkleind."

Je moet ervoor zorgen dat je lens is ingesteld op de modus voor autofocus (AF). Voor lenzen zonder een AF/MF-schakelaar stel je de AF-modus in het cameramenu in. Het is beter om een groothoeklens te gebruiken en het definitieve bestand bij te snijden om ervoor te zorgen dat het hele onderwerp in het kader blijft.

Matt vond het menu voor focus bracketing heel eenvoudig in te stellen en te gebruiken. "Zodra je een paar stapels hebt gemaakt, begrijp je wat elke optie doet", zegt hij.

Als je klaar bent, druk je op de ontspanknop om te beginnen met het maken van foto's. Een teller in de bovenhoek van het LCD-scherm geeft het aantal resterende foto's aan.

De Canon EOS R7 en EOS R10 vereenvoudigen het proces doordat ze je reeks foto's ook automatisch in de camera stapelen, zodat je geen nabewerking meer op een computer hoeft uit te voeren. "De mogelijkheid om een samengesteld beeld in de camera te produceren is een echte doorbraak", aldus Matt. "De afzonderlijke beelden worden opgeslagen naast een beeld met dieptecompositie, dus het resultaat wordt onmiddellijk weergegeven. Omdat de camera echter de afzonderlijke frames van de stapel behoudt, kun je deze ook zelf verwerken of apart gebruiken."

Stapelen in de camera is op de EOS R7 mogelijk met elke belichtingsmodus. "Ik zou het gebruik van Manual (M) aanraden, omdat je hiermee volledige controle hebt over de camera en over hoe de uiteindelijke foto eruit zal zien", zegt Matt. "Je hebt een kortere sluitertijd nodig om bewegingsonscherpte te voorkomen bij het fotograferen vanuit de hand. Dit kan worden bereikt door een hogere ISO-waarde en een groter diafragma in te stellen."

Het is een goed idee om een testopname te maken, om er zeker van te zijn dat je tevreden bent met je instellingen, en het is ook belangrijk om de camera stabiel te houden. "Ik gebruik voor de interne stapeling bijna altijd een statief, omdat ik mijn impact op de beweging van de frames wil minimaliseren", legt Matt uit. Dit is echter niet ideaal bij bewegende onderwerpen. "In die gevallen helpt een kortere sluitertijd en een hogere ISO om onbedoelde bewegingen van de fotograaf te voorkomen", voegt hij eraan toe. De ingebouwde beeldstabilisatie van de EOS R7 geeft Matt extra speelruimte om vanuit de hand opnamen te maken.

Het aantal frames dat je moet opnemen is afhankelijk van het onderwerp, maar met de stapelfunctie in de camera kan Matt honderden frames combineren voor onderwerpen die zo klein zijn als een zoutkorrel. "Voor focus stacking van een landschapsfoto zou je vanzelfsprekend een kleiner diafragma of een grotere scherptediepte gebruiken, waardoor je niet zoveel frames hoeft op te nemen, vooral omdat je tegelijkertijd grotere focusgebieden vastlegt", legt hij uit. Hij voegt er ook aan toe dat bij macrowerk het gebruik van een te kleine scherptediepte bij het stapelen kan leiden tot diffractie - een optisch effect dat de kwaliteit van je beelden beperkt - en verlies van licht.

Als je geen camera met ingebouwde stapelingsfunctie hebt, kun je je beelden combineren met behulp van software. Bijvoorbeeld met Canon's gratis Digital Photo Professional (DPP), een functie die een speciale tool voor Dieptesamenstelling bevat. "DPP lijnt de scherpste delen van elke opname uit en laat deze in elkaar overvloeien om een definitief bestand te maken met een grotere scherptediepte", zegt Matt.

Ondanks dat Matt houdt van de tijdbesparende technologie in de Canon EOS R7 en EOS R10, is hij van mening dat het handmatig scherpstellen van opnamereeksen nog steeds nuttig is. "De traditionele methode voor scherpstelstapeling is het moeilijkst, maar biedt meer ruimte voor creativiteit en is voor iedereen toegankelijk", zegt hij. "Je hebt ook meer vrijheid bij lichtkeuzes, omdat sommige ingebouwde functies niet werken met een flitseenheid."

Als je Canon-camera geen focus bracketing of stapelmogelijkheden in de camera biedt, kun je eenvoudig handmatig een opnamereeks scherpstellen. "De principes zijn hetzelfde, behalve dat de gebruiker elke opname moet maken en deze vervolgens moet verwerken tot een samengestelde gestapelde opname", legt Matt uit. Handmatige belichting en scherpstelling zijn essentieel. "Schakel de autofocus (AF) uit en stel handmatig scherp op het dichtstbijzijnde punt van je onderwerp", zegt hij. "Gebruik de Live View-modus van je camera om in te zoomen op het onderwerp en zo mogelijk nauwkeurig scherp te stellen."

Belichting is belangrijk, welke methode je ook gebruikt voor focus stacking. Bij onvoldoende licht kan de sluitertijd te lang zijn om beweging te bevriezen, maar als je te veel licht toevoegt, kan het resultaat overbelicht uitpakken. Voor Matt: "Natuurlijk licht is geweldig om de kleurschakeringen en glans van een onderwerp te behouden, die soms plat kunnen worden door externe lichtbronnen."

Matt voegt externe belichting toe als het daglicht niet toereikend is. "Constante verlichting (LED's) is betaalbaar, licht van gewicht en kan overal rond het onderwerp worden geplaatst, wat leidt tot meer dynamische hoeken", zegt hij.

De stapelinstellingen van Matt veranderen niet veel, maar hij past zijn diafragma aan naar gelang de grootte van het onderwerp, het aantal opnamen dat moet worden gestapeld en de gewenste vergroting. "Mijn ISO-waarde is meestal ongeveer 320 bij gebruik van de flitser en mijn sluitertijd is ongeveer 1/160 seconde", merkt hij op.

Met Canon's focus bracketing-menu hoef je niet meer te gissen wanneer je meerdere foto's maakt, terwijl de geavanceerde functie voor Dieptesamenstelling in de camera van de Canon EOS R10 en EOS R7 het proces vereenvoudigt. Hierdoor bespaar je tijd doordat je geen nabewerking meer hoeft uit te voeren en kun je je concentreren op meer creatieve beslissingen, zoals compositie en belichting. Handmatig scherpstellen is nog altijd een geweldige aanpak wanneer je de meeste controle nodig hebt.

Matt gelooft dat, welke methode voor focus stacking je ook gebruikt, het alledaagse er hierdoor prachtig komt uit te zien. "Met scherpstelstapeling transformeer je iets gewoons in iets heel bijzonders", zegt hij. Met de gebruiksvriendelijke tools van Canon voor focus stacking wordt alles van dichtbij tot veraf haarscherp, van macro-opnames tot landschapsfoto's.


Geschreven door Claire Gillo en Andrea Ball