Actueel en tijdloos: laat je creativiteit de vrije loop met zwart-wit fotografie

Goede zwart-wit fotografie heeft een tijdloze kwaliteit die in kleurenfoto's gewoon niet kan worden overgebracht, terwijl er ook drama, emotie en passie mee wordt toegevoegd. Het is daarom altijd populair bij portret- en bruidsfotografie. Maar monochroom (afbeeldingen die uit slechts één kleur bestaan) kan ook magisch zijn om vorm, textuur, toon en details te benadrukken, waardoor zwart-wit ook heel geschikt is voor landschaps- en architectuurfotografie, actie- en sportfotografie, en nog veel meer.

Het maken van opvallende zwart-wit foto's kan echter een uitdaging zijn, omdat we zo gewend zijn om de wereld in kleur te zien. Hieronder vind je een reeks tips van experts om je te helpen deze fotografische stijl onder de knie te krijgen.

Er zijn twee mogelijkheden om zwart-wit foto's te maken: je kunt in kleur fotograferen en de foto in de postproductie omzetten naar zwart-wit, of je kiest de optie Monochroom in het menu Picture Style op je camera, waarmee je op het LCD-scherm of door de elektronische zoeker kunt zien hoe de foto eruitziet.

Houd er wel rekening mee dat een scène die er mooi uitziet in kleur, mogelijk niet werkt in zwart-wit – en omgekeerd. Rode bloemen steken bijvoorbeeld fraai af tegen een groene achtergrond als de foto in kleur wordt gemaakt. Maar maak de foto in zwart-wit en je merkt al gauw dat het rood en groen beide worden omgezet in een sterk met elkaar vergelijkbaar grijs.

Met een beetje ervaring kun je al snel 'zien' in zwart-wit, maar je kunt het leerproces versnellen. In het algemeen zal blijken dat voor zwart-wit foto's meer contrast nodig is dan voor hetzelfde onderwerp in kleur. Maak twee opnamen van hetzelfde onderwerp, één in kleur en één in zwart-wit, en vergelijk de foto's.

Bij zwart-wit fotografie is het aan te raden om in RAW te fotograferen. Hiermee heb je meer ruimte om het beeld achteraf in de Digital Photo Professional-software (DPP) van Canon aan te passen dan met JPEG-bestanden. Als je de camera instelt om RAW-bestanden op te slaan, kun je ook alle kleurinformatie van de foto behouden, zelfs als je in zwart-wit fotografeert.

• Gebruik een klein diafragma en een zo laag mogelijke ISO
• Bekijk de histogrammen van je camera
• Experimenteer met filters
• Fotografeer in RAW en bekijk de cameraopties
• Benadruk het contrast in je zwart-wit foto's

Zwart-wit foto's, die vaak geliefd zijn bij bruidsfotografie, kunnen emoties en een dramatisch gevoel accentueren. Monochroom kan ook de aandacht vestigen op gezichtsuitdrukkingen, en de details en vormen van belangrijke elementen accentueren, van kleine voorwerpen zoals trouwringen en schoenen, tot de jurk van de bruid en zelfs de volledige locatie.

Zwart-wit fotografie werkt heel goed bij portretten in het algemeen. Dat komt misschien doordat veel iconische portretten van de afgelopen eeuw zijn gemaakt in zwart-wit en we deze stijl goed kennen. Het toevoegen van zijbelichting is heel effectief, omdat zo sterk contrast ontstaat tussen lichte delen en schaduw.

Bij veel landschapsfoto's wordt vertrouwd op het levendige blauw van de lucht of de warme rode tonen van een ondergaande zon. Zo zijn ook veel natuurfoto's afhankelijk van de rijke natuurlijke tinten van dieren en wildlife. Zwart-witte landschappen ademen een heel ander gevoel uit, dat vaak wordt geassocieerd met stemming en drama, terwijl monochrome natuurfoto's ook kunnen worden gebruikt om de prachtige details te benadrukken die we zien bij dieren, insecten en planten.

Leren welke beelden je kunt omzetten naar zwart-wit is een kunst op zich. Je wilt in wezen iets 'toevoegen' door de kleur te verwijderen, dus vraag je af hoe de foto wordt verbeterd door hem in zwart-wit te presenteren.

Zoek foto's die geen kleur nodig hebben om boeiend te zijn of waarbij de kleur storend werkt. Landschapsscènes die een bepaalde stemming of intensiteit hebben door licht en schaduw zijn perfect, want die worden versterkt door het dramatische contrast van zwart-wit. Natuurfotografen moeten zoeken naar patronen en details die door het weghalen van kleur naar voren kunnen komen, zoals eeuwenoude boomschors of de prachtige textuur van de veren van een vogel.

Landschappen lenen zich goed voor zwart-wit fotografie, vooral als er maar weinig kleur in een scène zit – geen levendige groene tinten en weinig rode of gele bloemen. Je kunt je dan concentreren op de vormen van de kale bomen, stenen muren en gebouwen. Compositie en contrast vormen de sleutelelementen van de foto.

Het raster voor de regel van derden, dat je kunt bekijken door de elektronische zoeker (EVF) van Canon systeemcamera's zoals de Canon EOS RP en Canon EOS R6, en dat kan worden toegepast op het scherm aan de achterkant van EOS spiegelreflexcamera's in Live View, is vooral handig bij zwart-wit fotografie, met weinig kleur om de aandacht af te leiden. Als je je hoofdonderwerp op een punt plaatst waar een van de horizontale en verticale lijnen elkaar kruisen, wordt de compositie sterker.

Architectuurfoto's worden vaak in zwart-wit gemaakt om de vormen van gebouwen te benadrukken. Het vergrote contrast dat zo mogelijk is tussen zwart-wit versus kleur past heel goed bij het onderwerp. De foto's worden vaak 's morgens vroeg gemaakt, omdat er dan minder verkeer is en er weinig mensen op straat zijn, maar ook om te profiteren van het licht van de zon die dan nog laag aan de hemel staat. Dit soort licht werpt lange schaduwen en kan een aantrekkelijke esthetiek opleveren als het op ruwe stenen of op beton valt. Net als bij de sfeer worden texturen vaak sterk versterkt door de eenvoud van zwart-wit.

Nachtfotografie moet je zeker in zwart-wit én in kleur proberen. Vaak brengt het gele schijnsel van straatverlichting of de gloed van een volle maan een locatie tot leven. Structuren en patronen in een onderwerp zijn daarentegen weer beter zichtbaar in zwart-wit foto's. Als je een gevoel van sterke vormen, schaduwen en licht wilt overbrengen, voorkom je met zwart-wit de problemen die veroorzaakt worden door meerdere lichtbronnen met verschillende kleurtemperaturen.

Sport- en actiescenario's zitten van nature vaak boordevol kleur. Zo vol dat de belangrijkste persoon of het object dat je probeert vast te leggen verloren gaat in de scène. Door foto's om te zetten in zwart-wit verdwijnt al die afleiding en kun je ook de gezichtsuitdrukkingen versterken.

Scènes met veel contrast werken goed in zwart-wit. Foto's die zijn gemaakt tijdens zonnige omstandigheden hebben vaak diepe schaduwen en felle hooglichten. Zwart-wit foto's maken daar goed gebruik van en je kunt ze tijdens de postproductie nog verder uitdiepen om dramatische foto's te maken.

Bij zwart-wit fotografie op film worden vaak lensfilters gebruikt om de tonen van een foto te veranderen. Gele en rode filters absorberen bijvoorbeeld het blauwe licht, waardoor een blauwe lucht donkerder lijkt.

De opname wordt zo niet alleen dramatischer, maar krijgt ook een groter contrast tussen eventuele witte wolken en de hemel. Als alternatief is er vaak een filtereffect beschikbaar bij de Picture Style-instellingen van digitale Canon EOS-camera's. Je kunt geel, rood, oranje of groen kiezen om de monochrome tinten te veranderen en zo het effect van filters te simuleren, en om specifieke kleuren te benadrukken door ze helderder of donkerder te maken.

Dramatische zwart-wit foto's hebben vaak veel contrast. Daarom is het belangrijk dat een camera een goed dynamisch bereik heeft, zodat details in zowel heldere hooglichten als donkere schaduwen behouden blijven. Voor elk aantal Megapixels levert een full-frame camera doorgaans een beter dynamisch bereik dan een APS-C-model, dus camera's zoals de Canon EOS RP, EOS R6 en EOS 6D Mark II werken met name goed. Toch kunnen camera's met een crop-sensor zoals de Canon EOS M50 Mark II en PowerShot G7 X Mark III prachtige zwart-wit foto's maken, ondanks de fysiek kleinere beeldsensoren.

Al deze camera's kunnen opnamen maken in de modus voor RAW-kwaliteit, met een kleurdiepte van 14 bits. Hierdoor is een veel groter dynamisch bereik mogelijk dan in de 8-bits JPEG-modus, waardoor de helderheid en het contrast bij het bewerken van afbeeldingen in een programma als DPP veel ruimer kunnen worden ingesteld.

De Picture Style Monochroom in al deze camera's biedt extra voordelen, omdat je bij het fotograferen digitale filters kunt toepassen, zoals geel, oranje, groen of rood, om het contrast en de drama van bewolkte blauwe luchten geleidelijk te versterken. Er zijn ook toningeffecten beschikbaar, zoals Sepia voor het creëren van een verouderde look. Een voordeel van systeemcamera's is dat je tijdens het fotograferen direct in de zoeker filters en toningeffecten kunt bekijken. Er is ook een voorbeeld beschikbaar op het scherm aan de achterkant van een spiegelreflexcamera als je opnamen maakt in de Live View-modus.

Een voordeel van elke EOS-systeemcamera of spiegelreflexcamera is dat je de ideale lens voor elk opnamescenario op de camera kunt zetten. Zoomlenzen zoals de Canon RF 24-105mm F4-7.1 IS STM en RF 24-105mm F4L IS USM bieden je de vrijheid om foto's te maken met een groot aantal brandpuntsafstanden zonder van lens te hoeven wisselen. Maar 'snellere' prime-lenzen zoals de Canon RF 35mm F1.8 MACRO IS STM, RF 50mm F1.8 STM en RF 85mm F2 MACRO IS STM maken kortere sluitertijden bij weinig licht mogelijk, zodat je bewegingen kunt vastleggen zonder de ISO-instelling enorm te hoeven verhogen. En dat is goed voor zwart-wit fotografie, omdat beeldruis tot een minimum wordt beperkt. Je kunt ook een geringere scherptediepte krijgen om het hoofdonderwerp in een scène te isoleren en de afleiding van een rommelige achtergrond te verminderen.

Sterke zwart-wit foto's bevatten vaak zeer fijne details en een rijke textuur. Om dit te kunnen behouden bij fotografie vanuit de hand fotografeert, kan effectieve beeldstabilisatie een belangrijk voordeel zijn. Alle hierboven genoemde 'IS'-lenzen van Canon zijn voorzien van optische beeldstabilisatie, terwijl de twee Macro IS-lenzen een 'hybride' Image Stabilizer hebben die effectiever is bij het maken van close-ups. De Canon EOS R6 heeft een 5-assige IBIS (In-Camera Image Stabilizer) die tot wel 8-stops stabilisatie biedt bij gebruik met een compatibele lens. De EOS R6 helpt ook om zelfs de lastigste opnamen scherp te krijgen, dankzij het geavanceerde autofocussysteem.

Geschreven door Matthew Richards