Verbeter de compositie van je foto's

Een van de mooie dingen van fotografie is hoeveel creatieve vrijheid en emotionele expressie je erin kwijt kunt. Het lijkt daarom misschien wat beperkend om een reeks regels voor fotocompositie te volgen. Maar met enkele eenvoudige uitgangspunten voor fotocompositie kun je het beste uit je onderwerp halen en scènes tot leven brengen, zodat mensen de foto's zien zoals jij voor ogen hebt.

Als je eenmaal de basisprincipes voor fotocompositie hebt geleerd, kun je deze zonder na te denken toepassen en je eigen stijl vinden. Misschien kun je dan soms zelfs de 'regels' wel eens overtreden.

Hier leggen we 10 technieken voor fotocompositie uit. We bespreken hoe elk van deze technieken je helpt de balans te vinden tussen elementen in je foto's en hoe je de ogen van de kijker kunt sturen.

• De regel van derden
• Waterpas
• Framing
• Hoofdlijnen
• Fotograferen vanuit verschillende invalshoeken
• Driehoeken
• De gulden snede
• Minimalisme en negatieve ruimte
• Afstemmen op je platform
• De regels overtreden

In sommige situaties kan het effectief zijn om je onderwerpen in het midden van het beeld te plaatsen. Eenvoudige onderwerpen zoals portretten, waarbij alleen het gezicht wordt verlicht en de achtergrond veel donkerder is, werken goed met een centrale compositie. Asymmetrische composities zullen echter levendiger en dynamischer aanvoelen. Als je de regel van derden toepast op je foto's door je onderwerp rechts of links in het derde deel van je beeld te plaatsen, krijg je meestal een interessantere en aantrekkelijkere foto.

Veel camera's, waaronder Canon EOS R System-camera's zoals de EOS R50, EOS R10 en EOS R7, hebben de optie om een 3x3-raster in de zoeker of op het LCD-scherm aan de achterkant weer te geven. Een handige compositietechniek is om het aandachtspunt op een van de punten te plaatsen waar de horizontale en verticale lijnen elkaar kruisen.

Rasterlijnen zijn ook een handige manier om te controleren of de horizon waterpas is. Veel camera's kunnen een elektronische waterpas op het scherm weergeven, die van rood naar groen verandert wanneer de camera recht staat. Sommige Canon-camera's met in-body beeldstabilisatie (IBIS), zoals de EOS R7, hebben ook een Auto Level-functie. Als deze is ingeschakeld, wordt de positie van de sensor automatisch aangepast om rekening te houden met een lichte kanteling, zodat je foto's waterpas zijn.

De EOS R50 en EOS R7 hebben ook een Auto Level-functie in de Movie IS-modus, waarmee automatisch horizontale videobeelden waterpas kunnen worden gemaakt.

Natuurlijk kun je de camera ook fysiek in een hoek draaien voor interessante composities. Deze opzettelijke kanteling wordt vaak een Nederlandse of Duitse hoek genoemd en wordt in speelfilms gebruikt om spanning of desoriëntatie te creëren. Gebruik het daarom spaarzaam en zorg dat de hoek opvalt, zodat het niet lijkt alsof het per ongeluk zo is vastgelegd. Maak je een shot met een hoek naar links, maak er dan ook een met een hoek naar rechts. Je kunt dit bijvoorbeeld gebruiken om de spanning en opwinding van het verkennen van een nieuwe stad over te brengen. Het is een geweldige manier om meer variatie in je foto's te introduceren en de prints zullen er geweldig uitzien. Je kunt ook de beeldverhouding in de camera wijzigen in vierkant om nog meer elementen te mixen. Dat brengt ons bij het kadreren en bijsnijden.

Denk bij het maken van een foto na over hoe je je onderwerp in beeld brengt. Het gebruik van een deuropening of raam is een goede keuze. De natuurlijke rand helpt namelijk de aandacht op de scène in die ruimte te richten. Je kunt ook de ingang van een hotel of appartement gebruiken om zo jouw beeld van een stad vast te leggen. Doe de deur of het raam wel open om eventuele reflecties van het glas weg te nemen.

Je kunt ook een effectief kader maken door een foto bij te snijden om elementen te isoleren. Gebruik de Canon Camera Connect-app om foto's van je camera naar je telefoon over te zetten om ze te bewerken, bewerk ze op je computer in software zoals Canon's Digital Photo Professional of snijd foto's bij als je ze gaat printen met een van Canon's printapps.

Neem de tijd om te experimenteren met verschillende manieren van bijsnijden. Bij liggende foto's kun je met panoramisch bijsnijden een extra breed geheel krijgen. Je kunt ook meerdere foto's naast elkaar printen voor een panoramisch effect, maar dan moeten ze wel goed op elkaar aansluiten.

Lijnen zijn een zeer krachtig hulpmiddel voor compositie, omdat we instinctief willen weten waar ze ons naartoe leiden. Wanneer je op pad bent, kom je overal lijnen tegen: in paden, rivieren, muren, hekken, treinsporen of wegmarkeringen. Je kunt deze allemaal in je foto's gebruiken.

Het gebruik van de fysieke lijnen als compositie-elementen om het oog door de scène naar het focuspunt te leiden, is waarschijnlijk de meest effectieve manier om hoofdlijnen aan je beelden toe te voegen. Je moet je camera op de juiste plek zetten om de natuurlijke lijnen in een scène te vinden. Soms moet je voor maximaal effect daarom vanaf een hoog of juist heel laag punt fotograferen. Een camera met een volledig draaibaar variangle LCD-scherm helpt je bij de kadrering wanneer je opnamen maakt vanuit ongebruikelijke hoeken.

Kijk daarbij ook in welke richting de lijnen lopen en bedenk wat je probeert te bereiken. Samenkomende lijnen zijn een effectief hulpmiddel voor het overbrengen van afstand en schaal. Horizontale lijnen spiegelen de horizon en kunnen een kalmerend effect hebben, terwijl verticale lijnen spanning kunnen veroorzaken. Diagonale lijnen, idealiter van linksonder naar rechtsboven, leiden het oog door een scène, omdat deze richting overeenkomt met de vertrouwde leesrichting in de meeste Westerse culturen. Activeer de 3x3-weergave met diagonalen als je die op je camera hebt. Hiermee kun je diagonale lijnen vinden en het oog van de kijker door het beeld leiden.

Hoofdlijnen vind je vaak wanneer je buiten fotografeert, zowel in natuurlijke als bebouwde omgevingen. Deze lijnen zijn een van de beste compositietips voor stadsgezichten en landschappen.

Foto's worden veel te vaak genomen op ooghoogte, maar er zijn meer creatieve standpunten die je kunt gebruiken als je de camera lager of hoger plaatst. Als een kind bijvoorbeeld een foto maakt, krijgen we een nieuwe kijk op de wereld. Vanuit een laag perspectief lijken gebouwen, bomen, planten en mensen namelijk veel groter. Als je camera een variangle scherm heeft of via Wi-Fi verbinding kan maken met je smartphone, kun je eenvoudiger met de camera op de grond foto's maken voor een ongebruikelijk perspectief.

Probeer in een stad met allerlei hoge gebouwen eens een groothoeklens te gebruiken en dan recht omhoog te kijken. Gebruik de modus Diafragmavoorkeuze (Av) met een diafragma van f/8 of f/11. Richt de camera omhoog en zoek een compositie waarbij de gebouwen mooi samenvallen. Dergelijke foto's hebben vaak veel schaduwen en hooglichten. Mogelijk moet je daarom de helderheid aanpassen met behulp van belichtingscompensatie of experimenteren met verschillende lichtmeetmethoden, zoals belichten voor de voorgrond met spotmeting of de balans zien te vinden met een meervlaksmeting. Je kunt daarnaast de geïntegreerde HDR-functie gebruiken.

Het hogere perspectief dat je krijgt als je bijvoorbeeld op een dak staat of de camera boven je hoofd houdt, levert ook verrassende resultaten op. Je krijgt een beter overzicht (letterlijk) van een scène of situatie.

Probeer je scène in driehoeken in te delen. Dat levert vaak visueel aantrekkelijke foto's op. Je kunt bijvoorbeeld een foto maken van de randen van de straat die in de verte verdwijnen, voor een langwerpige driehoek aan de zijkant van het beeld.

Met de twee diagonale lijnen en één horizontale lijn kan een driehoek visuele bewegingen toevoegen aan een portret. Ook bij een relatief statisch portret heb je de ruimte. Vraag je model bijvoorbeeld om met de armen een driehoek te maken, met de ellebogen breed op tafel en de handen onder de kin. Zo'n compositie oogt bijzonder fraai.

De gulden snede (of Fibonacci-spiraal) wordt veel gebruikt in kunst, architectuur en design om fraaie verhoudingen en composities te creëren. De verhouding is vernoemd naar de Italiaanse wiskundige Leonardo Bonacci. Rond 1200 identificeerde hij een reeks oplopende getallen, waarvan de verhouding veel in de natuur wordt aangetroffen: in de spiraalvormige patronen van schelpen, de groeipatronen van planten en de verhoudingen van het menselijk lichaam.

Het idee is dat je compositie er beter en aantrekkelijker uitziet als je het beeld zodanig samenstelt dat er een soort lijn in zit die als een spiraal naar het hoofdonderwerp loopt. Probeer het begin van de spiraal in een hoek van het beeld te plaatsen en leg zoveel mogelijk van de curve vast, zodat het oog deze door de hele foto volgt. Het principe werkt voor allerlei soorten foto's, van landschaps- tot portretfotografie. Gebruik een groothoeklens om grote, architectonische elementen zoals trappen in hun geheel vast te leggen of gebruik een macrolens om scherp te stellen op kleine spiraalvormen in de natuur.

Het lijkt misschien tegenstrijdig, maar het gebruik van een minimale compositie kan de impact van een foto juist maximaliseren. Minimale composities zijn gericht op eenvoud. Ze hebben zeer weinig elementen, maar zorgen nog steeds voor sprekende en prikkelende beelden door overbodige details weg te laten en de aandacht van de kijker te richten op een bepaald deel van het beeld.

Het maken van minimale, eenvoudige composities klinkt misschien makkelijk, maar kan moeilijker zijn dan een drukke compositie. Je moet namelijk een manier vinden om ongewenste elementen en visuele afleidingen te verwijderen zonder dat de foto saai wordt.

Een goede manier om met minimale composities te beginnen, is om onderwerpen af te zetten tegen een 'negatieve' of 'lege' ruimte. Als je een strandhut fotografeert met de lucht en een strand op de achtergrond, gebruik je bijvoorbeeld visueel contrast om het gebouw af te zetten tegen twee negatieve open ruimtes - het strand en de zee - en de aandacht te richten op de strandhut. Een onscherpe achtergrond in een portret, gemaakt met een groot diafragma (laag f-getal) of een telelens, of beide, zorgt ook voor een negatieve ruimte waardoor het onderwerp meer opvalt.

Een andere manier om een minimale compositie te maken, is door te focussen op vormen. Zoek een of twee vormen of geometrische patronen in je beeld en probeer deze te isoleren, bijvoorbeeld met negatieve ruimte.

Lege ruimte kan ook een gevoel van beweging geven. Als er ruimte vóór een onderwerp is, lijkt het alsof het onderwerp naar die ruimte toe beweegt of op het punt staat om dit te doen. Ruimte achter het onderwerp kan de indruk wekken dat het onderwerp zo snel beweegt dat het op het punt staat uit het frame te springen.

Het is belangrijk om na te denken over hoe je foto's en video's worden bekeken. Als je bijvoorbeeld opnamen maakt voor bepaalde sociale-mediaplatforms, moet je uiteindelijke foto mogelijk een verticale beeldverhouding van 4:5 of 9:16 hebben. Dit verschilt per platform. Als je video's maakt voor YouTube, kun je het beste een liggende 16:9-beeldverhouding gebruiken voor een filmische look.

Sommige Canon EOS R System-camera's, zoals de EOS R6 Mark II, EOS R50 en EOS R8, kunnen hoogte-breedtemarkeringen voor de gewenste verhouding weergeven, zodat je de scène correct in beeld kunt brengen. Het hele kader is nog steeds zichtbaar, maar de markeringen laten zien waar de opname wordt bijgesneden. Zo zorg je ervoor dat de elementen die je wilt laten zien zowel horizontaal als verticaal in beeld komen.

Regels zijn er om gebroken te worden, dus probeer eens te experimenteren zodra je de bovenstaande compositietechnieken onder de knie hebt. Als je bijvoorbeeld een hardloper fotografeert, zou het gebruikelijk zijn om bij de compositie ruimte vóór de hardloper te laten. Maar als je ruimte achter de hardloper laat, kan dit bijvoorbeeld de indruk wekken dat de hardloper aan iets ontsnapt in plaats van ergens naartoe rent. Als je het onderwerp in een ander deel van het beeld weergeeft, kun je een ander verhaal met de foto vertellen.

Zoek naar foto's met onconventionele composities, zoals verticale stadsgezichten, denk na over waarom ze werken en probeer zelf enkele variaties uit. Zo ontwikkel je je eigen persoonlijke stijl en bereik je het gewenste creatieve effect. En het is ook nog eens heel leuk.

Geschreven door Peter Wolinski