Research, rapport, respect: zo word je een bewuste reisfotograaf

Handen houden het felgekleurde draaimolenpaardje stevig vast, met het gezicht waarop de spanning is af te lezen, een hidjab wappert in de wind als de cape van een superheld. Dit is niet het typische beeld dat je van een jong moslimmeisje ziet, en dat is precies waarom dit een van de favoriete foto's is van Canon Ambassador Gulshan Khan. "Moslims, en met name vrouwen en meisjes, worden niet altijd afgebeeld als de volwaardige mensen die we in feite zijn. Ik zeg 'we' omdat dit mijn eigen community is," verklaart de Zuid-Afrikaanse fotojournalist. "We zien in afbeeldingen uit het Afrikaanse continent veel leiden en 'othering': jezelf distantiëren van groepen. En hier zie je opeens dit meisje dat lol heeft, waardig gefotografeerd."

Het voorbeeld van Gulshan is een goede herinnering dat de camera een krachtig middel is. De foto's die je maakt, kunnen vasthouden aan een eendimensionaal wereldbeeld, of ze kunnen meer laten zien. Dit geldt met name bij het fotograferen van culturen of community's waar je zelf geen deel van uitmaakt. Dat kan de buurt bij je om de hoek zijn of een plek duizenden kilometers verderop. Voor Gulshan hoort het allemaal bij haar werk. Als onafhankelijk fotojournalist van wie het werk is gepubliceerd in National Geographic, The New York Times en The Guardian, en als voormalig freelancer voor het AFP (Agence France Presse), maakt Gulshan regelmatig foto's van mensen en plekken in haar eigen land en ver daarbuiten. Hier legt ze uit hoe je spectaculaire, maar gevoelige culturele foto's maakt.

In de negentiende eeuw, toen fotografie een nieuwe technologie was, werd de camera door Europese kolonisten onterecht beschouwd als een wetenschappelijk hulpmiddel waarmee ze inheemse volken classificeerden en onderdrukten. Die erfenis leeft nog altijd voort volgens Gulshan, en houdt de perceptie in stand dat fotografie een onbevooroordeeld medium is.

"Foto's zijn instructief. Ze leren ons hoe we onszelf en anderen zien," zegt ze. "We kennen het idee dat een foto een objectieve waarheid laat zien, maar dat is een misvatting. In jouw foto's is altijd een deel van jezelf terug te zien. Jouw ideologie, jouw ervaringen en jouw waarden komen naar voren in wat jij bepaalt wat wel en niet op de foto komt."

Gulshan benadrukt ook het recht dat sommige westerse reizigers en fotografen menen te hebben wanneer ze 'exotische' landen bezoeken. "Het is prima als je plekken wilt bezoeken en foto's wilt maken," benadrukt Gulshan. "Het wordt pas een probleem wanneer je dat doet in de overtuiging dat jij beter bent en het beter weet dan de mensen die je fotografeert."

Wanneer je het woord 'cultuur' hoort, denk je al gauw aan nationaliteit, ras of religie, maar voor Gulshan is het concept veel breder. "Het kan bijvoorbeeld een groep met een specifiek waardesysteem zijn, een bedrijfscultuur of mensen die bij een bepaalde sociale klasse of muzieksubcultuur horen," zegt ze.

Wat het ook is, je moet ervoor zorgen dat je er zoveel mogelijk onderzoek in hebt gestoken voordat je met je camera aan de slag gaat. Het helpt je om ongebruikelijke locaties of belangrijke gebeurtenissen (zoals een festival of protest) te identificeren waardoor je de kans krijgt om relevante foto's te maken.

Informatie over je werkwijze krijg je ook door begrip van normen, gewoonten en de problemen waar verschillende mensen mee kampen. Volg berichtgeving in de media, lees boeken, bekijk documentaires, raak bekend met plekken op Google Maps en – het belangrijkst – praat met mensen, aldus het advies van Gulshan. Ben je in het buitenland en verblijf je in een hotel? Praat met het personeel. Of vraag bezoekers van een evenement wat dat evenement voor hen betekent en waarom ze er zijn. Wees respectvol, empathisch en leergierig.

Er is een balans tussen indrukwekkende foto's maken en mensen behandelen met het respect dat ze verdienen. Over het algemeen vermijdt Gulshan het gebruik van lange lenzen en koppelt ze haar Canon EOS R- en EOS R5-camera's liever aan een Canon RF 35mm F1.8 MACRO IS STM-lens. Ze komt het liefst zo dicht mogelijk bij het onderwerp van haar foto's, waardoor ze helemaal opgaat in de actie. "Als je zo dichtbij komt, moet je met mensen praten. Je ontkomt er dan niet aan dat je foto's intiemer worden," legt ze uit.

Uitzondering hierop is wanneer ze op heilige locaties werkt en al toestemming heeft om daar te fotograferen, maar zich niet wil opdringen. "Op spirituele plekken moet je gevoelig zijn voor de cultuur. De beste manier om er zeker van te zijn dat je niet oneerbiedig bent of jezelf opdringt, is vragen of je daar mag zijn," adviseert ze. "Vraag waar je wel en niet mag komen en wat de regels zijn. In veel moskeeën en tempels moet je bijvoorbeeld je schoenen uitdoen en moet je passend gekleed zijn. Het is ook respectloos om voor iemand langs te lopen of met iemand te willen praten die aan het bidden is.

"In die gevallen heb ik een Canon RF 70-200mm F2.8L IS USM-lens gebruikt," voegt ze toe. "Ik zorg er altijd voor dat mijn sluiter zo stil mogelijk is, om mensen niet te verstoren en om respectvol te werken in situaties waar stille en subtiele manieren gewenst zijn."

"De stille opnamemogelijkheid is niet alleen beschikbaar voor professionele camera's zoals de EOS R5. Door over te schakelen op de stille modus van de Canon EOS R10-systeemcamera worden tegelijkertijd alle relevante instellingen aangepast. Dit voorkomt dat de camera geluid of licht afgeeft. Door de EOS R10 te koppelen met de veelzijdige Canon RF-S 18-150mm F3.5-6.3 IS STM-lens krijg je een groter bereik, zodat je mensen zo min mogelijk verstoort.

Het is belangrijk dat je onderscheid maakt tussen openbare evenementen, waar je kunt verwachten dat er wordt gefotografeerd, en foto's die je maakt terwijl je op straat loopt of die deel uitmaken van een persoonlijk project met een bepaalde groep. "Je moet voorafgaande toestemming hebben," zegt Gulshan. Dit betekent dat je mensen duidelijk moet uitleggen waarom je hun foto wilt nemen en wat je later met de foto's van plan bent.

Hoe je hiermee aan de slag gaat, hangt af van het scenario. Als je midden in een gemeenschap met een project aan de slag gaat, heb je wellicht eerst toestemming nodig en moet je eerst de mensen leren kennen, zodat ze zich bij jou op hun gemak voelen voordat je spontane foto's gaat maken. Het kan zomaar gebeuren dat je op straat in gesprek raakt met een marktkraamhouder en dat je daarna zijn portret wilt maken. Als je de taal niet spreekt, zoek je iemand die voor jou kan tolken. Besteed continu aandacht aan de manier waarop de geportretteerde persoon reageert. Gulshan zegt: "Je ziet het meteen als mensen zich niet op hun gemak voelen. Als dat het geval is, is het tijd om je camera op te bergen."

Hoewel ze tegenwoordig haar camera 'instinctief' gebruikt, heeft Gulshan heel wat tijd besteed aan het bestuderen van foto's en dacht ze na over de manier waarop mensen worden geportretteerd. "Het is belangrijk om visueel te weten wat je doet en je bewust te zijn van wat je doet," zegt ze. "Denk na over de hoek van waaruit je de foto maakt en wat dat betekent voor iemand die de foto bekijkt." Volg verschillende Instagram-accounts, zodat je beter begrijpt hoe fotografen hun eigen gemeenschappen willen laten zien. Soms heb je meerdere foto's nodig om een account in te vullen, maar "het is," aldus Gulshan, "mogelijk om in één foto iets betekenisvols te vertellen over een volk of cultuur. Maar vergeet niet dat die ene foto nooit het hele verhaal vertelt."

Geschreven door Rachel Segal Hamilton